Review Hoàn cảnh điển hình trong tác phẩm Chí Phèo
Kinh Nghiệm Hướng dẫn Hoàn cảnh điển hình trong tác phẩm Chí Phèo 2022
Cao Nguyễn Bảo Phúc đang tìm kiếm từ khóa Hoàn cảnh điển hình trong tác phẩm Chí Phèo được Update vào lúc : 2022-11-08 17:36:02 . Với phương châm chia sẻ Bí kíp về trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi Read tài liệu vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comment ở cuối bài để Ad lý giải và hướng dẫn lại nha.
Cùng THPT Sóc Trăng tìm hiểu những bài văn mẫu Phân tích nhân vật Chí Phèo (Nam Cao).
Nội dung chính Show- Dàn ý phân tích nhân vật Chí PhèoMẫu dàn ý 1Mẫu dàn ý 2Các bài văn mẫu phân tích nhân vật Chí Phèo hay nhấtPhân tích nhân vật Chí Phèo – Mẫu 1Phân tích nhân vật Chí Phèo – Mẫu 2Phân tích nhân vật Chí Phèo – Mẫu 3Phân tích nhân vật Chí Phèo – Mẫu 4Phân tích nhân vật Chí Phèo – Mẫu 5Phân tích nhân vật Chí Phèo – Mẫu 6Phân tích nhân vật Chí Phèo – Mẫu 7Phân tích nhân vật Chí Phèo – Mẫu 8Phân tích nhân vật Chí Phèo – Mẫu 9Phân tích nhân vật Chí Phèo – Mẫu 10Phân tích nhân vật Chí Phèo – Mẫu 11Phân tích nhân vật Chí Phèo – Mẫu 12Video liên quan
Dàn ý phân tích nhân vật Chí Phèo
Mẫu dàn ý 1
1. Mở bài
– Giới thiệu về tác giả Nam Cao và truyện ngắn Chí Phèo
– Nhân vật Chí Phèo là nhân vật tư tưởng của tác phẩm
2. Thân bài
a. Hoàn cảnh và nguồn gốc xuất thân:
– Một đứa trẻ không cha mẹ, bỏ rơi nơi lò gạch bỏ hoang.
– Được một người câu lươn nhặt về cho bà goá mù rồi đem bán cho bác phó côi
– Sống một thân một mình bơ vơ, làm thuê kiếm sống
– Có ước mơ bình dị bên ngôi nhà nhỏ cùng vợ con
b. Cuộc đời đầy thảm kịch:
– Bị Bá Kiến ghen tuông bỏ tù 7, 8 năm
– Chế độ tù thực dân khiến Chí ra tù thay đổi cả nhân hình lẫn nhân dạng
– Say rượu một ngày dài lẫn đêm
– Bị Bá Kiến xúi giục nhảy vào cảnh đâm thuê, chém mướn
– Người ta sợ hãi, xa lánh Chí, xem Chí là “con quỷ dữ của làng Vũ Đại”
– Gặp gỡ Thị Nở đã thức tỉnh lương tri trong Chí, hắn muốn quay lại làm người lương thiện
– Xã hội cự tuyệt quyền làm người của Chí
– Chí giết Bá Kiến, tự kết thúc cuộc sống mình
3. Kết bài
Qua nhân vật Chí Phèo ta hiểu hơn được những khốn khổ của người nông dân trước cách mạng, thêm phẫn nộ một xã hội mà ngay chính cả quyền được sống, được làm người của con người cũng trở nên tước đoạt.
Mẫu dàn ý 2
1. Mở bài
– Giới thiệu về truyện ngắn Chí Phèo.
– Giới thiệu về nhân vật Chí Phèo (điển hình của người nông dân nghèo Việt Nam trước Cách mạng).
2. Thân bài:
a. Hoàn cảnh xuất hiện của Chí Phèo:
– Xuất hiện thông qua miêu tả hình dáng mà là qua tiếng chửi “Hắn vừa đi … chửi”.
– Tiếng chửi làm nổi bật hình ảnh của một kẻ nghiện rượu và luôn triền miên trong say sưa.
– Qua tiếng chửi, tưởng tượng ra một kẻ nghiện rượu, lưu manh, khố rách áo ôm và không còn ai thèm để ý.
b. Chí Phèo rất lâu rồi – một con người từng lương thiện
– Xuất thân của Chí: Là kẻ mồ côi, không nhà cửa, được người ta nhặt được ở lò gạch cũ và được dân làng truyền tay nhau nuôi “Một người đi thả …bỏ không”.
– Lớn lên, hắn là một người nông dân hiền lành, chăm chỉ làm ăn:
+ Hắn là người lương thiện: đi làm thuê cho Bá Kiến, kiếm ăn bằng sự lương thiện, chăm chỉ, bằng sức lao động của tớ.
+ Hắn từng có mơ ước giản dị “Hắn đã … ruộng làm” => Ước giản dị và chính đáng.
+ Là một người đàn ông có lòng tự trọng tự tôn: Khi bị bà ba gọi bóp chân “hắn thấy nhục …lại sợ” => Hắn có ý thức về nhân phẩm, lòng tự trọng của tớ.
=> Chí Phèo từng là người nông dân lương thiện, sống giản dị, bằng sức lao động của tớ, có lòng tự trọng.
c. Chí Phèo sau khi ra tù: Thay đổi cả nhân hình, nhân tính:
– Nguyên nhân bị đi tù: Do Bá Kiến gien đẩy vào tù
– Sự biến hóa của Chí Phèo về nhân hình:
+ Hình dạng: thay đổi hẳn “Hắn về … chùy” => không hề hình ảnh của anh canh điền khỏe mạnh, hiền lành mà “trông đặc …đá”
– Sự biến hóa về nhân tính:
+ Trở thành một kẻ nghiện rượu, luôn triền miên say “hắn về ngày hôm trước … chiều” khác hoàn toàn với anh canh điền chăm chỉ làm ăn rất lâu rồi.
+ Trở thành kẻ lưu manh, chuyên sống bằng giật cướp và dọa nạt, bằng nghề ăn vạ
+ Hắn còn trở thành tay sai chuyên đi đòi nợ cho Bá Kiến, đốt nhà, đâm thuê chém mướn
=> Sự tha hóa về đạo đức của Chí Phèo
=> Chí Phèo bị tha hóa từ một người dân lương thiện trở thành một con quỷ, đánh mất cả nhân hình nhân tính, bị xã hội xa lánh.
=> Hắn là nạn nhân trực tiếp của nhà tù thực dân, của xã hội đương thời và bọn cường hào.
=> Hắn là điển hình cho những người dân nông dân bị áp bức, bị đẩy vào đường cùng phải bán đi linh hồn cho quỷ dữ.
d. Cuộc gặp gỡ định mệnh với Thị Nở khiến hắn thức tỉnh:
– Hoàn cảnh: Chí uống say, gặp Thị Nở đi gánh nước ngủ quên bờ sông.
– Sự thức tỉnh của Chí:
+ Lần đầu tiên hắn tỉnh và nhận ra “trời đã sáng từ lâu” (Sự nhận ra về thời gian)
+ Hắn nhận thức được những thanh âm quen thuộc của sự việc sống: tiếng chim hót, tiếng gõ mái chèo, tiếng cười nói “tiếng chim … chả có”.
+ Nhận ra hắn đã và đang từng có mơ ước giản dị về một mái ấm gia đình nhỏ.
+ Hắn nhận ra được thảm kịch của cuộc sống mình: Bi kịch của sự việc cô độc và gia nua “Tinh dậy …cô độc”, “ngoài … của đời”.
=> Chí Phèo có những nỗi sợ rất đời, của một con người, sợ đói rét, ốm đau, bệnh tật đối lập với hình ảnh con quỷ không còn cảm xúc. Thâm tâm hắn có mơ ước về mái ấm gia đình, về quãng đường còn sót lại => Biểu hiện của một con người.
+ Chí Phèo mơ ước được trở lại làm người lương thiện, được hòa tham gia đồng: “Trời ơi, … lương thiện”.
+ Hình ảnh giọt nước mắt của Chí “hắn thấy … ướt”: Sự thức tỉnh về lương tri, giọt nước mắt của niềm sung sướng, mong ước được sống làm người lương thiện
=> Chí đã thực sự thức tỉnh về lương tri và khao khát được sống bình yên, giản dị, yêu thương trong môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường của con người.
e. Bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người
– Nguyên nhân: Do bà cô Thị Nở không cho Thị Nở lấy Chí Phèo + định kiến của xã hội (Chí không cha mẹ, và chuyên làm nghề rách mặt => là một kẻ xấu).
– Diễn biến tâm trạng của Chí Phèo khi bị Thị Nở từ chối:
+ Đầu tiên là Chí ngạc nhiên “thắng này …nhiên” không hiểu nguyên do Thị Nở cự tuyệt hắn “hắn sửng sốt”.
+ Sau đó “hắn ngẩn … hiểu”
+ Trong cơn tuyệt vọng, Chí tìm đến rượu để trở lại làm kẻ mạnh, nhưng càng uống càng tình “hắn …rức”.
=> Giọt nước mắt của Chí Phèo là giọt nước mắt tận cùng đau khổ, khi con phố duy nhất để trở lại làm người bị chặn lại.
+ Chí Phèo trong cơn tuyệt vọng đã cầm dao đi và đến nhà Bá Kiến, đâm chết Bá Kiến – nguồn cơn gây ra khổ đau cho hắn.
=> Chí Phèo chết bên ngưỡng cửa để trở thành con người lương thiện.
– Ý nghĩa của hành vi giết Bá Kiến và tự tử của Chí:
+ Giết chết lũ cường hào đã đẩy người nông dân xuống bùn lầy tăm tối => Hành động trả thù bằng máu khi người nông dân bị đẩy tới ngõ cụt, và lấy lại được ý thức về quyền sống của tớ.
+ Cái chết của Chí là sự việc kết thúc thảm kịch của một con người mong ước được sống lương thiện nhưng bị xã hội cự tuyệt.
f. Nghệ thuật xây dựng nhân vật của Nam Cao:
– Khắc họa thành công hình ảnh Chí Phèo trong quá trình tha hóa từ người nông dân hiền lành thành một con quỷ dữ.
– Xây dựng câu truyện với những xích míc nóng bức Một trong những tầng lớp trong xã hội và đặt nhân vật vào trong tình huống ấy làm nổi bật tính cách và tâm lý của nhân vật.
=> Nam Cao đã xây dựng thành công hình tượng nhân vật Chí Phèo trở thành điển hình cho lớp người nông dân trước Cách mạng, bị dồn ép phải tha hóa. Nghệ thuật miêu tả nội tâm nhân vật với những giằng xé, xích míc rất là chân thực và tinh tế.
g. Kết luận chung:
– Nam Cao xây dựng Chí Phèo là người nông dân nghèo, hiền lành bị những định kiến của xã hội, bị nhà tù thực dân và lũ cường hào áp bức mà trở thành một con quỷ dữ.
– Phản ánh nỗi đau khổ, thảm kịch của con người và lý giải những nguyên nhân làm ra thảm kịch ấy.
– Lên án chính sách thực dân nửa phong kiến với những định kiến bức con người ta tới đường cùng.
– Bênh vực cho những số phận đau khổ, mong ước họ đã có được môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường an yên, niềm sung sướng.
=> Tư tưởng nhân đạo mới mẻ của Nam Cao
3. Kết bài
– Khẳng định lại hình tượng nhân vật Chí Phèo.
Các bài văn mẫu phân tích nhân vật Chí Phèo hay nhất
Phân tích nhân vật Chí Phèo – Mẫu 1
Nam Cao là nhà văn hiện thực xuất sắc viết về đề tài người nông dân. Nhân vật của ông đa phần là những người dân nghèo khó, cùng cực, họ bị áp bức bất công, bị chà đạp về cả thể xác và nhân phẩm. Chắc hẳn tất cả chúng ta không thể quên Chí Phèo_nhân vật điển hình cho một giai cấp, đại diện cho những người dân nông dân Việt Nam trước cách mạng tháng Tám. Đây là nhân vật có một không hai trong lịch sử văn học dân tộc bản địa làm ra tên tuổi của tác giả để lại ấn tượng sâu sắc cho những người dân đọc.
Chí cũng như anh cu Lộ trong tác phẩm “Tư cách mõ” hiền lành, chất phác, bản tính vốn lương thiện nhưng bị xã hội, bị giai cấp thống trị chèn ép, đẩy đến mức đường cùng phải bán linh hồn và nhân phẩm cho quỷ dữ. Nhưng sâu thẳm trong tâm hồn con người ấy vẫn có những phút giây khao khát được hoàn lương, được sống đúng nghĩa. Cuộc đời Chí trải qua hai quá trình là trước và sau khi gặp thị Nở diễn biến tâm lí, suy nghĩ và hành vi của nhân vật được Nam Cao thể hiện xuất sắc dưới ngòi bút hiện thực.
Trước khi gặp thị Nở cuộc sống của hắn vừa bước chân ra khỏi nhà tù thực dân trở về làng là một kẻ lưu manh tha hóa, mất hết nhân hình lẫn nhân tính, là con quỷ dữ của làng Vũ Đại. Những tháng ngày ấy Chí bị phần con lất át phần người ngoại hình bên phía ngoài đúng chất của một thằng đầu bò, du côn, lưu manh với cái đầu trọc lốc, răng cạo trắng hớn, mắt gườm gườm, người thì xăm trổ đầy mình. Hắn làm cho những người dân ta sợ ngay từ cái nhìn đầu tiên. Chí Phèo được Nam Cao khắc họa vẻ bên phía ngoài thật ấn tượng, tỉ mỉ từ đầu đến chân để hắn hiện lên thật dị dạng rất khác ai. Không chỉ vậy tính cách, nhân phẩm của hắn đã và đang bị bóp méo. Chí trượt dài trên cái dốc tha hóa, Tính từ lúc lúc về làng lúc nào thì cũng trong tình trạng say xỉn mà chưa bao giờ tỉnh, bao giờ cũng thế cứ say là hắn chửi và hoàn toàn có thể làm bất kể thứ gì mà người khác sai khiến. “Hắn đã phá bao nhiêu cơ nghiệp, đập nát bao nhiêu cảnh yên vui, đạp đổ bao nhiêu niềm sung sướng, làm chảy máu và nước mắt bao nhiêu người lương thiện”. Những việc hắn làm là rạch mặt ăn vạ, cướp của giết người làm cho “Tất cả dân làng đều sợ hắn và tránh mặt hắn mọi khi hắn qua”. Kể từ đó Chí sống trong đơn độc cô độc giữa dòng đời tấp nập, giữa bao người ngược xuôi nhưng tuyệt nhiên không một ai coi Chí là người.
Tưởng rằng con quỷ dữ cứ sống mãi kiếp thú vật nhưng Nam Cao đã để cho Chí hồi sinh sau khi gặp thị Nở. Đây là đoạn văn nhân đạo nhất trong tác phẩm mà tác giả dành riêng cho nhân vật của tớ. Chí đã được thức tỉnh nhờ bát cháo hành và tình cảm chân thành, sự quan tâm săn sóc của thị Nở. Buổi sáng hôm ấy thức dậy Chí có một sự thay đổi rõ rệt trong suy nghĩ, cảm xúc và hành vi. Chí Phèo tỉnh dậy sau một cơn say rất dài “hắn thấy miệng đắng, lòng buồn mơ hồ”. Lần đầu tiên Tính từ lúc ngày trở về hắn nghĩ đến rượu mới cảm thấy rùng mình “hắn sợ rượu cũng như những người dân ốm sợ cơm”. Hắn cảm nhận được âm thanh của môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường “Tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá! Có tiếng cười nói của những người dân đi chợ. Anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá”… Những âm thanh ấy ngày nào thì cũng luôn có thể có nhưng đây là lần đầu tiên Chí tỉnh để nghe thấy tiếng gọi tha thiết của sự việc sống.
Chí nhận thức được bản thân mình về quá khứ, hiện tại và tương lai. Tiếng buôn chuyện của người bán hàng gợi nhớ về quá khứ tươi đẹp của hắn từng ước mơ về một mái ấm gia đình nho nhỏ “Chồng cuốc mướn, cày thuê vợ dệt vải, chúng lại bỏ một con lợn nuôi để làm vốn liếng. Khá giả thì mua dăm ba sào ruộng làm”. Đó là ước mơ, là khao khát của anh canh điền hiền lành chất phác. Nhưng éo le thay điều đó không thành hiện thực để rồi giờ đây trong hiện tại “hắn thấy hắn già mà vẫn còn cô độc”, “hắn đã tới cái dốc bên kia của đời”, khung hình đã hư hỏng ít nhiều. Chí phèo đã và đang nghĩ về tương lai và “trông thấy trước tuổi già của hắn, đói rét và ốm đau, và cô độc, cái này còn đáng sợ hơn đói rét và ốm đau”. Sau những ngày sống như vô thức qua một trận ốm Chí đã tỉnh dậy và suy nghĩ về cuộc sống mình. Như vậy với kĩ năng nhận nhức về ngoại cảnh và nhận thức về chính mình Chí đã tỉnh dậy và hồi sinh trở về với kiếp người. Giờ đây hắn khao khát được làm người lương thiện: “Trời ơi! hắn thèm lương thiện, hắn muốn làm hòa với mọi người biết bao! Thị Nở sẽ mở đường cho hắn. Thị hoàn toàn có thể sống yên ổn với hắn thì sao người khác lại không thể được.” Nhà văn đã cho ta thấy khao khát hoàn lương một cách khẩn thiết và rõ rệt trong con người Chí, hắn đã đặt tất cả kỳ vọng và niềm tin vào thị Nở. Thị đó đó là cầu nối để Chí hòa nhập với mọi người và trở về với xã hội của những tấm lòng lương thiện. Chí muốn quay lại làm một người thông thường sống môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường bình dị như trước đây chấm hết những tháng ngày đen tối và tội lỗi.
Cuộc đời lại không được như mong ước tưởng rằng đã tìm thấy hơi cháo hành tình yêu của riêng mình nhưng một lần nữa thảm kịch lại ập đến, hắn bị thị Nở từ chối, bị cả làng Vũ Đại cự tuyệt quyền làm người. Mặc dù Chí Phèo đã nỗ lực hoàn lương, nỗ lực để hòa nhập với mọi người nhưng chính định kiến xã hội đại diện là bà cô thị Nở khi nghe đến thị xin ý kiến về chuyện tình duyên của đôi lứa bà đã dùng tất cả những lời lẽ cay độc để xỉa xói thị, bà thấy nhục cho ông cha nhà bà để rồi thị nghe lời bà cô mà quay sống lưng lại với Chí. Cánh cửa hoàn lương vừa hé mở đã bị đóng sầm lại không một lần được mở ra nữa bởi duy nhất chỉ có thị quan tâm, cảm thông, chia sẻ với hắn, bao nhiêu kỳ vọng giờ đây chỉ từ là sự việc tuyệt vọng. Căm phẫn được đẩy lên đến mức tột cùng, nhận thức được về thành viên ngày càng mãnh liệt thôi thúc Chí đi đến nhà Bá Kiến cầm dao đâm chết hắn rồi tự sát. Chí đã nhận thức được quân địch thực sự của tớ là Bá Kiến. Tiếng đòi làm người lương thiện thống thiết kêu lên trước khi hắn giết cụ Bá còn vang vọng đó đây mọi khi ta nhắc tới tên gọi Chí Phèo: “Ai cho tao lương thiện? Làm thế nào cho mất được những mảnh chai trên mặt này?”. Cái chết là lựa chọn ở đầu cuối cho việc giải thoát của Chí, đó là cách tốt nhất mà nhà văn dành tấm lòng nhân đạo của tớ cho nhân vật. Không hoàn toàn có thể đồng ý được kiếp sống thú vật buộc phải chết để không phạm phải sai lầm, để kỳ vọng ở một cánh cửa mới Chí hoàn toàn có thể sống tốt hơn. Cuộc đời của Chí phản ánh xích míc giai cấp quyết liệt ở nông thôn Việt Nam không thể giải hòa được, xích míc ấy càng bị dồn nén xuống tận cùng thì càng dễ bùng nổ và nên phải được xử lý và xử lý theo hướng tích cực nhất.
Như vậy dưới ngòi bút khắc họa nhân vật tài tình của Nam Cao, kết phù phù hợp với nghệ thuật và thẩm mỹ trần thuật linh hoạt, sinh động, ngôn từ thân mật với lời ăn tiếng nói hằng ngày của nhân dân làm cho nhân vật Chí Phèo hiện lên với đầy đủ ngoại hình, tính cách và có diễn biến tâm lí phức tạp. Số phận của Chí Phèo đại diện tiêu biểu cho thực trạng người người nông dân trước cách mạng tháng Tám cũng là cảnh tỉnh cho xã hội phong kiến nửa thuộc địa nếu không thay đổi thì không biết sẽ còn bao nhiêu Chí Phèo con sẵn sàng sẵn sàng ra đời. Hình ảnh cái lò gạch cũ và cái nhìn xuống bụng của thị Nở ở cuối chuyện minh chứng cho điều đó. Chí Phèo cùng với tác phẩm cùng tên nhân vật có đóng góp to lớn cho khuôn mặt và số phận của người nông dân Việt Nam làm ra tên tuổi của Nam Cao.
Phân tích nhân vật Chí Phèo – Mẫu 2
Truyện Chí Phèo ghi nhận thành công xuất sắc nhất của Nam Cao về đề tài người nông dân, cũng là một trong những đỉnh cao nhất của trào lưu hiện thực phê phán. Thành công của hình tượng Chí Phèo chứng tỏ tài năng nghệ thuật và thẩm mỹ độc đáo của Nam Cao, kết tinh giá trị hiện thực lớn lao và giá trị nhân đạo sâu sắc của tác phẩm này.
Bối cảnh hiện thực của truyện ngắn Chí Phèo là xã hội nông thôn Việt Nam xác xơ nghèo đói trong năm bốn mươi. Trong không khí tối sầm này, quá nhiều người nông dân bị xô đẩy vào con phố bần hàn, lưu manh, quá nhiều người phải điên khùng, liều lĩnh mà tồn tại. Tính cách Chí Phèo mang ý nghĩa điển hình cho lớp người ấy trong thời buổi xã hội ấy.
Bước vào tác phẩm ta phát hiện ngay Chí Phèo ngất ngưởng vừa đi vừa chửi. “Bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn chửi…”. Không phải ngẫu nhiên mà Nam Cao để Chí Phèo xuất hiện bằng tiếng chửi. Chí Phèo chửi ai? Chí Phèo trời, chửi đời nghĩa là y đối lập với tạo hóa, với xã hội.
Chí Phèo chửi cà làng Vũ Đại nghĩa là y đối lập với quê hương. Chí Phèo chửi cha đứa nào không chửi nhau với hắn nghĩa là y đối lập với tất cả (vì có đứa nào chửi nhau với hắn đâu!). Chửi đứa chết mẹ nào đẻ ra thân hắn để hắn phải khổ đến nỗi này nghĩa là Chí Phèo tự đối lập lại nguồn gốc, sự tồn tại của tớ. Những mong tìm mối dây liên hệ với xã hội chỉ bằng tiếng chửi mà không thể có. Chí Phèo tồn tại như một loài vật. Ấy là một kẻ lưu manh, liều lĩnh trong tình cảnh cô độc tuyệt đối.
Ngay từ khi được sinh ra, Chí Phèo đã bị ném khỏi nhà,môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường, chỉ trông mong vào lòng trắc ẩn của kẻ qua đường. Trong làng Vũ Đại, Chí Phèo là “một thằng cùng hơn hết dân cùng; không cha không mẹ, không thước đất cắm dùi”. Cả đời Chí Phèo “chưa bao giờ được chăm sóc bởi một bàn tay đàn bà”, đến nỗi mơ ước chung sống với một người phụ nữ xấu đến ma chê quỷ hờn cũng không đạt được.
Chí Phèo tồn tại trong sự khinh rẻ và ghê sợ của mọi người. Và Chí Phèo chết đi cũng trong sự cô độc. Không gì độc, tủi nhục hơn khi chết mà không được lấy một giọt nước mắt, chết mà người ta mừng! Mong ước trở lại làm người của Chí Phèo đã bị cự tuyệt, bị xã hội từ chối phũ phàng. Số phận khốn khổ ấy của Chí Phèo tiêu biểu cho số phận của tất cả một lớp người cố cùng dưới đáy xã hội cũ.
Hiện tượng Chí Phèo vô cùng độc đáo nhưng không phải ngẫu nhiên, riêng biệt. Thông qua tính cách điên khùng, số phận bi thảm của Chí Phèo, tác phẩm đã khái quát lên quy luật tha hóa con người nghiệt ngã của xã hội thực dân nửa phong kiến. Cái gì đã đẩy Chí Phèo vào con phố tội lỗi? Ai đã biến Chí Phèo thành con quỷ dữ làng Vũ Đại?
Cái con quỷ dữ ấy đã từng có thuở nào gian làm người hiền lành, lương thiện. Từ tuổi thơ “bơ vơ hết đi ở cho nhà nó lại đi ở cho nhà khác” đến tuổi thanh niên “làm canh điền cho ông Lí Kiến” Chí Phèo sống cuộc sống lao động cực khổ của người cố nông ở nông thôn. Anh nông dân hiền lành ấy đã từng mơ ước một môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường niềm sung sướng giản dị trong lao động.
Tuy còn trẻ trung, anh cũng phân biệt được tình yêu chân chính với thói dâm dục xấu xa; bị bà Ba gọi lên bóp chân, anh “chỉ thấy nhục chứ yêu đương gì”. Nhưng bản chất trong trắng, lương thiện của người nông dân trong Chí Phèo đã bị bọn cường hào và nhà tù thực dân ra sức bóp chết. Chí Phèo vô cớ bị đẩy đi ở tù và bảy, tám năm sau về làng, hắn đã thành người khác hoàn toàn.
Về giữa cái làng Vũ Đại eo hẹp mà bao thế lực xâu xé nhau, một thước đất cắm dùi không còn, Chí Phèo biết làm gì để sống. Không thể hiền lành mà muốn sống – oái oăm thay – phải cướp giật, ăn vạ, đâm chém. Muốn thế phải liều lĩnh, phải gan góc. Những thứ ấy Chí Phèo tìm ở rượu. Và Chí Phèo luôn luôn say, “hắn say thì hắn làm bất kể cái gì người ta sai hắn làm”. Người ta đây đó đó là Bá Kiến – kẻ ăn tiên chỉ làng Vũ Đại, kẻ lọc lõi, gian ngoan vô cùng trong nghề bóc lột.
Chúng ta còn nhớ lần thứ nhất Chí Phèo đến nhà Bá Kiến sau hôm đi ở tù về. Dẫu bằng tiếng chửi, bằng vỏ chai rạch mặt ăn vạ, dù sao lần này Chí Phèo còn đến để trả thù, còn mường tượng ra quân địch. Nhưng đến khi từ nhà cụ Bá về với tâm trạng thỏa thuê, với đồng bạc trong tay, đặc biệt từ lần đòi được nợ ở nhà đội Tảo (nhờ việc như mong ước tình cờ) thì Chí Phèo đã dần trở thành công cụ mù quáng trong tay Bá Kiến.
Chí Phèo đã bán đi cả nhân phẩm lẫn nhân hình để tồn tại và tồn tại như một loài vật. Hiện tượng Chí Phèo tiêu biểu cho việc tha hóa phổ biến trong xã hội tàn phá ghê gớm con người. Khi những người dân nông dân vốn lương thiện mà dốt nát, tăm tối bị rơi vào tình trạng bần hàn hóa thì dễ uất ức mà trở thành những “kẻ cố’ cùng liều thân”.
Gặp kẻ thống trị xảo quyệt, sự liều thân cô độc này rất dễ bị tận dụng, mua chuộc để trở thành sự phá hoại mù quáng. Rốt cuộc, họ lại trở thành “đày tớ tay chân” cho kẻ tử thù. Đó là một quy luật đầy mỉa mai, chua xót trong xã hội cũ. Sức mạnh phê phán, ý nghĩa điển hình của hình tượng Chí Phèo đó đó là ở chỗ đó.
Một hình tượng điển hình đầy sức sống bao giờ cũng là một “con người này” (theo cách nói của Hêghen). Ấy là một đậm cá tính độc đáo, rõ nét, một khuôn mặt không thể lẫn. Hình tượng Chí Phèo vừa mang tính chất chất khái quát cao, tính phổ biến sâu rộng đồng thời mang những nét riêng độc đáo. Mấy ai có “lai lịch” lạ lùng như Chí Phèo.
Mấy ai lớn lên với cảnh ngộ tội nghiệp như con người này. Chí Phèo là một cuộc sống rất riêng ngay từ khi sinh ra, lớn lên cho tới lúc chết đi. Chí Phèo độc đáo từ ngoại hình đến tiếng chửi, đến cách hành vi. Một bộ mặt không hẳn ra con người; không hẳn ra loài vật, đầy những lằn ngang vạch dọc do những lần đâm chém, cào rạch ăn vạ. Một lối chửi rủa điên khùng, uất ức thật … Chí Phèo.
Cũng thật Chí Phèo từ cách uống rượu đến lối toan đốt quán lúc không được uống chịu, thậm chí đến lối “ướm lời” với Thị Nở và cách đâm chém quân địch rồi tự kết liễu đời mình. Hình tượng Chí Phèo gây ấn tượng thật sâu đậm đối với người đọc. Mặt tiêu biểu, khái quát của số phận Chí Phèo thể hiện qua những nét rõ ràng, độc đáo của y; ngược lại, những nét riêng, độc đáo trong tính cách Chí Phèo phản ánh sinh động cảnh ngộ, số phận của một lớp người.
Nhưng sự phối hợp biện chứng, hòa giải và hợp lý giữa hai mặt tính chung và tính riêng ở hình tượng Chí Phèo không riêng gì có thể hiện ở trên. Xây dựng hình tượng Chí Phèo, Nam Cao đã phát hiện ra và rất là trân trọng bản chất lương thiện ở người nông dân nghèo khổ. Phần sau tác phẩm, nhân vật này được thể hiện cho một tính cách người đang hồi sinh. Trên phương diện này, Chí Phèo điển hình cho số phận bi thảm và sự vùng dậy phản kháng quyết liệt, tuyệt vọng nhưng rất đáng quý trọng ờ người lao động bị áp bức.
Năm ngày chung sống với Thị Nở như tia sáng lóe lên trong cuộc sống tối tăm dằng dặc của Chí Phèo để rồi vụt tắt ngấm đưa anh ta vào cõi chết. Cuộc gặp gỡ tình cờ với Thị Nở (hai duyên số kì lạ dưới bàn tay xếp đặt khôn khéo của ông mối Nam Cao) không riêng gì có khơi dậy bản năng sinh lí của gã đàn ông mà quan trọng hơn, đã đánh thức người cô’ nông lương thiện lâu nay nay bị vùi lấp trong con quỷ dữ Chí Phèo.
Phần viết về quá trình hồi sinh cảm động của Chí Phèo và thảm kịch đau đớn trong cõi tinh thần sau đó ờ anh ta trở thành những trang hay nhất của siêu phẩm Chí Phèo. Nó là bài ca về sức mạnh kì diệu của tình người, của tình yêu. Sự chăm sóc ân cần của Thị Nở, bát cháo hành nóng hổi của Thị Nở thật sự đã mang mùi vị ngọt ngào của tình yêu làm cho Chí Phèo lại biết khóc, biết cười như một con người.
Thị Nở đâu chỉ là tình yêu mà đó đó là con phố sống, là chiếc cầu dẫn Chí Phèo trở lại cái xã hội phẳng phiu, thân thiện của loài người. Có hiểu hết nụ cười hồi sinh ờ Chí Phèo, có hiểu hết vai trò quan trọng của Thị Nở như vậy ta mới càng thấm thía nỗi đớn đau, tuyệt vọng của Chí Phèo khi chiếc cầu kia đột ngột bị “rút ván”.
Khi bị Thị Nở đột ngột “trở mặt”, Chí Phèo ban đầu chưa thể hiểu bởi anh ta đang “say” với nguyện ước trở lại làm người. Khi chợt hiểu ra, Chí Phèo vơ lấy rượu uống. Nhưng thật lạ, thời điểm hiện nay càng uống lại càng tỉnh, “Tỉnh ra, chao ôi, buồn! Hơi rượu không sặc sụa, hắn cứ thoang thoảng thấy hơi cháo nành. Hắn ôm mặt khóc rưng rức …”. Có lẽ, trong cuộc sống hơn bốn mươi năm của Chí Phèo chỉ có một lần khóc như vậy!
Người đàn ông khốn khổ đến thời điểm hiện nay mới được hưởng mùi vị cháo hành thì không thể nào quên … Không thể quay lại làm quỷ dữ nữa, Chí Phèo đành đi đến cái chết. Nhưng trước khi chết, phải trả thù quân địch đích thực của tớ! Rốt cuộc, một Chí Phèo tỉnh đã giết chết một Chí Phèo say.
Chí Phèo bằng xương bằng thịt đã chết nhưng còn sót lại trong lòng người đọc là một Chí Phèo đang lớn tiếng đòi quyền sống, đang dõng dạc đòi quyền lương thiện. Diễn tả quá trình hồi sinh rồi bị cự tuyệt quyền làm người để đi đến hành vi trả thù, tự sát quyết liệt ở nhân vật Chí Phèo, Nam Cao đã thể hiện một chiếc nhìn nhân đạo sâu sắc về con người.
Trong nền văn xuôi Việt Nam tân tiến, Chí Phèo là một hình tượng vô cùng độc đáo. Cuộc đời đầy đau thương, tủi phận của Chí Phèo điển hình cho số phận bi thảm của tầng lớp nông dân bị bần hàn hóa, lưu manh hóa không lối thoát trong xã hội cũ, của những người dân cùng khổ, tăm tối dưới ách áp bức tàn bạo, xảo quyệt của giai cấp thống trị.
Với hình tượng văn học điển hình bất hủ này, Nam Cao đã lớn tiếng vạch trần bản chất tàn bạo của thứ guồng máy xã hội đè nghiến, hủy hoại con người, đồng thời thể hiện một niềm tin sâu sắc vào bản tính tốt đẹp của con người.
Phân tích nhân vật Chí Phèo – Mẫu 3
Trước Cách mạng tháng Tám, nhiều tác phẩm thuộc dòng văn học hiện thực phê phán viết về số phận người nông dân ra đời như Tắt đèn của Ngô Tất Tố với chị Dậu, Bước đường cùng của Nguyễn Công Hoan với anh Phan,… và không thể không kể tới Nam Cao với hàng loạt tác phẩm xuất sắc về người nông dân Việt Nam. Trong số đó nổi bật là hình tượng nhân vật Chí Phèo trong tác phẩm cùng tên Chí Phèo.
Chí Phèo vốn là một thanh niên hiền lành, lương thiện, là đứa con hoang bị bỏ rơi lúc mới lọt lòng. Chí được một bác phó ciu mang đưa Chí về nuôi rồi đến khi bác phó chết, Chí không cha, không mẹ, không một tấc đất cắm dùi, suốt ngày đi ở cho nhà này rồi sang nhà khác, chẳng được ai ban cho chút tình thương. Thời gian Chí Phèo đến làm canh điền cho nhà Bá Kiến, Chí được mọi người khen là hiền như đất, dù không được học tập nhưng Chí phân biệt đúng sai, phải trái khi ở trong nhà Bá Kiến. Mỗi lần bị mụ vợ Bá Kiến gọi vào bắt bóp chân, Chí “chỉ thấy nhục chứ yêu đương gì”, Chí hiểu được đâu là tình yêu, đau là sự việc dâm đãng đáng khinh rẻ. Cũng như bao nhiêu khác, Chí cũng mơ về một môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường mái ấm gia đình ấm áp nơi “Chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải. Chúng lại bỏ một con lợn để làm vốn liếng. Khá giả thì mua dăm ba sào ruộng làm”. Nhưng rồi tất cả bị vùi dập và cuộc sống Chí trượt theo vết dài khi Chí bị Bá Kiến đẩy vào con phố tù tội chỉ vì sự ghen tuông bạo chúa, bị kịch của cuộc sống Chí Phèo cũng bắt nguồn từ đó.
Ngày Chí ra tù với sự biến dạng nhân hình, sự tha hóa nhân cách đến méo mó dị dạng. Chí từ một thanh niên khỏe mạnh, hiền lành, trở thành một đứa “đặc như thằng săng đá”, với “cái đầu trọc lóc, cái răng cạo trắng, cái mặt câng câng, con mắt gườm gườm”. Mọi người nhìn Chí như một con quỷ trong làng, Chí bị mọi người xa lánh, đi đến đâu cũng trở nên xua đuổi. Chí ngụp lặn trong những cơn say miên man, ăn trong lúc say, ngủ trong lúc say, cậy cái say nó đi đập đầu, rạch mặt, chửi bới, ăn vạ, dọa nạt mọi người. Trở về làng Vũ Đại, cái mảnh đất nền quần ngư tranh thực, tất bật, chèn ép con người đến nghẹt thở, Chí Phèo không sống hiền lành, nhẫn nhục như rất lâu rồi được nữa. Hắn lì lợm, hung dữ, tàn bạo vì thế nên chỉ có thể với sau những lời dụ dỗ của tên địa chủ lọc lõi như Bá Kiến,, Chí đã trở thành một tay đòi nợ thuê, chém giết thuê, nó làm mọi thứ mà không sợ một ai. Chí đã tuân theo mưu đồ của cha con nhà Bá Kiến là “Lấy thằng đầu bò để trị những thằng đầu bò”. Dường như Chí của rất lâu rồi chết hẳn rồi, Chí của giờ đây không khác gì con quỷ dữ, một linh hồn quỷ đang tàn phá trong con người Chí Phèo.
Dường như qua từng rõ ràng càng thể hiện rõ hơn bản chất, bộ mặt của xã hội rất lâu rồi- một xã hội vô nhân đạo với những con người sống không còn tình người, một xã hội mà Vũ Trọng Phụng gọi nó với tên gọi khinh nhược là “chó đểu”. Nơi mà những tên địa chủ như Bá Kiến nắm hết mọi quyền lực, thậm chí họ còn quyết định được sự sống của người khác, khi mạng sống con người không được bảo vệ.
Tưởng Chí Phèo cứ mãi đi theo, trượt dài trong thảm kịch cuộc sống mình nhưng nhà văn Nam Cao đã không làm thế, ông vẫn tin tưởng sâu thẳm trong phần con của Chí vẫn tồn tại chất người. Và dường như phần người của Chí được thể hiện khi gặp được đúng người cảm thông, dang rộng vòng tay với Chí. Đó là lúc Chí gặp Thị Nở- một người đàn bà xấu ma chê quỷ hờn của làng Vũ Đại. Qua cái đêm định mệnh giữa Chí Phèo và Thị Nở, thức dậy vào sáng sớm Chí như được hồi sinh. Có lẽ lần đầu tiên từ khi ra tù trở về, Chí mới lắng nghe “tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá. Có tiếng cười nói của những người dân đi chợ. Anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá”. Lần đầu Chí ý thức về tuổi tác, bản thân mình “đã già mà vẫn còn cô độc”. Dường như lý trí và lương tâm được đánh thức bừng sáng trong con người Chí. Một con người đâm thuê, chém mướn không biết sợ, không chút suy nghĩ tưởng chừng như sống không tình, không người nhưng Chí đã xúc động rưng rưng nước mắt khi bưng trên tay bát cháo hành tỏa nồng hơi ấm. Chính bàn tay, chính tình người của người phụ nữ xấu xí đã cứu vớt một con người tha hóa thức tỉnh, đánh thức phần người trong Chí thức dậy. Chí Phèo khao khát hoàn lương- trở về với hòa nhập với xã hội, với hiệp hội. Hắn mang một niềm tin rằng chính Thị sẽ là người mở đường cho hắn. Chưa bao giờ ước muốn, khao khát muốn được làm người lương thiện lại mãnh liệt, mạnh mẽ và tự tin trong Chí đến thế.
Nhưng hiện thực vẫn là hiện thực, trong cái khung cảnh, tư tưởng lúc bấy giờ Nam Cao không thể rời thực tế mà bỏ mặc những định kiến cổ hủ lỗi thời được. Khao khát hoàn lương còn chưa kịp thực hiện, một lần nữa Chí Phèo rơi vào thảm kịch bị cự tuyệt quyền làm người bởi lời nói của bà cô của Thị Nở “Trai làng đã chết hết hay sao mà đi đâm đầu lấy một thằng không cha, lấy một thằng chỉ có một nghề là rạch mặt ăn vạ”. Những lời định kiến của làng xã, những lời nói của bà cô đưa Thị Nở đến từ chối khát vọng hoàn lương và niềm sung sướng của Chí Phèo. Trong cơn nửa say nửa tình, cố níu mà không thể giữ, Chí Phèo trở thành một kẻ đáng thương và tội nghiệp. Thị Nở quay sống lưng bước đi cũng đó đó là lúc cánh cửa hoàn lương của Chí đóng sập lại. Chí lại ngập trong cơn say và tìm đến kẻ đã đẩy Chí thành một người thân trong gia đình tàn ma dại để trả thù và cũng kết liễu luôn đời mình. Chết là cái kết quá đau thương nhưng nếu sống mà làm con quỷ dữ trong cái xã hội đầy nhơ nhuốc ấy thì cái chết chắc sẽ là cách xử lý và xử lý tốt nhất. Đó là cái chết để bảo toàn lương tri, lương tâm, cái chết thức tỉnh cả một xã hội phong kiến cổ hủ để rồi câu nói “Ai cho tao lương thiện?” vang vọng và ám ảnh mãi không nguôi. Đúng là một thảm kịch quá đau lòng đối với người nông dân trong xã hội đầy rẫy bất công.
Để làm ra một “Chí Phèo” thành công và vang bóng đến tận ngày hôm nay ngoài nội dung, ý nghĩa của tác phẩm còn phải kể tới sự thành công trong việc xây dựng nhân vật, phân tích tâm lý nhân vật, cách sử dụng ngôn từ linh hoạt, vận dụng đối thoại, độc thoại phù hợp để thể hiện được hết thông điệp nhà văn muốn gửi gắm. Ngòi bút hiện thực Nam Cao đã đưa đến cho những người dân đọc những dòng cảm xúc chân thực nhất, phải chăng vì thế mà khi nhắc tới Nam Cao thì Chí Phèo sẽ làm người ta gợi nhớ đầu tiên.
Hình tượng nhân vật Chí Phèo trong trang văn của Nam Cao giúp người sau hiểu được phần nào môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường cơ khổ, chà đạp, hủy hoại con người đến tận cùng. Qua đó thể hiện được tên tuổi, ngòi bút tài hoa của nhà văn Nam Cao.
Phân tích nhân vật Chí Phèo – Mẫu 4
“Chí Phèo” được viết vào năm 1941, là một truyện ngắn xuất sắc của nhà văn Nam Cao viết về đề tài người nông dân trước cách mạng tháng 8. Đây là một trong những truyện ngắn hoàn toàn có thể nói rằng là nổi bật nhất trong những tác phẩm khác ra đời cùng thời và đưa Nam Cao đi lên vị trí số 1 trong lớp nhà văn hiện thực, phê phán xã hội vào quá trình 1930-1945.Tác giả đã xây dựng thành công , nổi bật hình tượng một nhân vật điển hình đó là nhân vật Chí Phèo, phản ánh một tấn thảm kịch có ý nghĩa rất sâu cay vào loại tiêu biểu của nền văn học Việt Nam lúc bấy giờ.
Chí Phèo là một siêu phẩm của nhà văn Nam Cao nhờ vào cơ sở người thật, việc thật ở vùng quê của tớ, ông đã hư cấu trúc nên một bức tranh hiện thực về đời sống của những người dân dân Việt Nam trước cách mạng tháng 8 với tất cả sự tăm tối, sự ngột ngạt cùng bao nhiêu là đau đớn, kinh hoàng,… Nhân vật Chí Phèo là người đại diện cho thảm kịch của những người dân nông dân bị tha hóa nhân cách trong xã hội cũ. Nhưng tất cả những nỗi khổ cực, bi đát trong cái xã hội đấy không thể làm cho những người dân người nông dân khốn khổ như Chí Phèo mất đi niềm khao khát được sống một môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường thanh bình niềm sung sướng bên mái ấm gia đình, vợ con. Nhưng thực ra ở bên trong con người họ lại luôn có một sự phản kháng vô cùng mạnh mẽ và tự tin.
Nam Cao không đề cập đến những vấn đề về sưu thuế, tô thuế như những tác phẩm cùng thời khác mà ông có những mày mò riêng của tớ về số phận của những người dân dân lao động khốn khổ bị chà đạp. Đó là một chiếc nhìn vô cùng mới mẻ, độc đáo nhưng vô cùng sâu sắc, thể hiện nỗi đau trăm chiều của những người dân nông dân nghèo bị áp bức trong xã hội thực dân phong kiến.
Chí Phèo trong tác phẩm cùng tên là ai mà có ảnh hưởng lớn đến vậy? Mở đầu tác phẩm nhà văn Nam Cao đã ra mắt nhân vật Chí Phèo của tớ một cách rất ấn tượng và lôi cuốn người đọc. Nhà văn đã để hắn ta xuất hiện trong trạng thái say rượu, không còn ý thức về mọi thứ “hắn vừa đi vừa chửi”. Điều này rất là lạ bởi thông thường người ta thường chửi có đối tượng rõ ràng đằng này hắn chửi tất cả những gì hắn nhìn thấy, hướng tới tất cả cuộc sống trời đất này. Lạ lùng hơn thế nữa khi đây không phải là lần đầu tiên xảy ra chuyện này mà đã xảy ra rất nhiều lần trước đó, nó được minh chứng qua câu nói “bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn chửi”. Vậy tại sao Chí Phèo lại ra nông nỗi như vậy? Nhân vận của Nam cao xuất hiện đã tạo ra một ẩn số khiến người đọc vô cùng tò mò. Có người sẽ Dự kiến Chí Phèo chắc phải có nỗi khổ nào trong lòng mới dùng rượu để trút hết những tâm tư, suy nghĩ ra. Và quả thực cuộc sống hắn ta hiện lên trong tác phẩm như một cuốn phim bi thảm.
Chí Phèo vốn là một đứa trẻ bị bỏ rơi một cách rất tàn nhẫn, hoàn toàn có thể hiểu đơn giản như mồ côi bố mẹ, sự ra đời của hắn không được bất kỳ ai mong đợi. Hay nói trắng ra là hắn là một đứa con hoang, khi hắn sinh ra cha không thừa nhận, mẹ hắn ra thì bỏ hắn lại ở cái lò gạch cũ mặc cho sống chết, đói rét, khóc thét. Vậy là chỉ có duy nhất cái lò gạch cũ là đồng ý sự ra đời của hắn. Khi mà hắn ta trở nên xám ngắt cả thân thể trong chiếc váy đụp mẹ hắn để lại rồi những người dân nông dân nghèo khổ đã nhìn thấy và nhặt hắn về nuôi. Ban đầu người nuôi hắn ta là một anh đi thả ống lươn, sau đó là một người đàn bà góa phụ rồi đến bác phó cối.
Nhưng rồi khi bác phó cối chết đi Chí Phèo lại trở thành đứa bé bơ vơ, không nơi nương tựa. Những khi đói bụng muốn có cái gì đó ăn hắn phải đi hết nhà này đến nhà khác để xin miếng ăn sống qua ngày. Cuộc đời của Chí Phèo rất lênh đênh và tội nghiệp chẳng khác gì một thứ bèo dại trôi dạt từ nơi này sang nơi khác không còn chỗ dung thân. Nhưng thực ra đó cũng là tình cảnh chung của những người dân nông dân trước cách mạng tháng 8, cuộc sống của tớ cũng dập dềnh không khác gì Chí Phèo, những người dân đi ở đợ, nhưng người buôn thúng, bán mẹt nay đây mai đó không chỗ dung thân phải đi tha hương cầu thực ở xứ người.
Đến năm mười tám đôi mươi, số phận đã đưa đẩy Chí Phèo đến với mái ấm gia đình nhà Bá Kiến. Những tưởng được bước vào mái ấm gia đình giàu sang là sẽ tìm được bát cơm manh áo , không phải lo chuyện no đói hằng ngày nữa nào ngờ lại gặp địa ngục trần gian. Bởi bà vợ của Bá Kiến cứ bắt hắn bóp chân hằng ngày, khêu gợi những chuyện tế nhị, hắn tuy còn trẻ và ít tuổi nhưng bản thân hắn cũng đủ ý thức phân biệt được đâu là tình yêu chân chính đâu là thói dâm dục xấu xa, bỉ ổi. Những lời dụ dỗ đó không thể làm mất đi đi bản chất của Chí Phèo. Nhìn chung lúc bấy giờ Chí là một chàng trai lương thiện, tốt bụng và có lòng tự trọng. Đọc đến đây nhiều người sẽ liên tưởng đến nhân vật chị Dậu của Ngô Tất Tố đã cầm đống giấy bạc để ném vào mặt tên quan bỉ ổi, đê tiện, xấu xa. Hay thân mật hơn thế nữa là nhân vật Lão Hạc của Nam Cao, chính lòng tự trọng rất cao đã khiến hắn từ chối mọi sự giúp sức của mọi người, và ở đầu cuối lão đã và đang tìm đến con phố chết để giữ lại lòng tự trọng cao quý ở chính con người mình.
Nhưng sống lương thiện trong xã hội này sẽ không hê được yêu thương và quý trọng mà thay vào đó là sự việc tận dụng. Bản chất lương thiện, tốt bụng của Chí Phèo đã bị chính cái xã hội thối nát lúc bấy giờ ra sức hủy hoại. Nhà tù thực dân đã tiếp tay cho Bá Kiến bắt giam Chí Phèo và biến hắn từ một người lương thiện thành một con quỷ dữ.
Sau bảy, tám năm ngồi tù và trở về làng Vũ Đại, Chí Phèo đã trở thành một con quỷ đội lốt con người “đầu thì trọc lốc”, “răng cạo trắng hớn”, “ trông gớm chết” . Trên người hắn xăm kín người với những hình thù quái dị, bản chất thánh thiện của hắn rất lâu rồi đã không hề. Bây giờ hắn trở thành một con người chỉ biết làm điều ác. Nhà văn đã sử dụng từ ngữ “ghê chết” để bày tỏ sự kinh hãi đối với hắn. Sự lưu manh trong con người hắn ngày càng hiện lên rất rõ qua những hành vi hằng ngày. Khi hắn mua rượu để uống không được hắn đốt quán, hắn lấy mảnh chai rạch vào mặt rồi nằm ăn vạ,…Hắn càng trở nên độc ác hơn bao giờ hết khi rơi vào tay Bá Kiến và trở thành công cụ đắc lực cho ông ta. Chỉ cần Bá Kiến cho hắn vài hào là hắn hoàn toàn có thể đâm chém bất kỳ người nào được ông ta yêu cầu. Càng ngày Chí càng lún sâu vào con phố tội lỗi không còn lối thoát.
Ở đây với những đặc điểm nổi bật này ở nhân vật Chí Phèo, Nam Cao đã có một phát hiện mới và đầy tinh tế trong đời sống của người nông dân Việt Nam khổ cực trước cách mạng tháng tám. Nếu như chỉ tạm dừng ở việc phân tích đời sống khốn khổ, bần hàn của những người dân nông dân thì đã có “tắt đèn”, “bước đường cùng”,… Nhưng cái mới của Nam Cao trong tác phẩm này đó là đã chỉ ra con phố lưu manh hóa, tha hóa của những người dân nông dân về bản chất. Họ vốn là những con người rất thật thà, chất phác, thánh thiện và giàu lòng tự trọng. Những con người cả môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường không bước ra khỏi cổng làng thì làm thế nào hoàn toàn có thể làm hại người khác được. Song nhà văn bằng ngòi bút xuất sắc và sắc sảo của tớ đã vạch ra được tội ác của những kẻ đứng sau mỗi con quỷ lương tâm của người nông dân. Đó đó đó là thủ đoạn độc ác, để tiện của bọn cường hào giàu sang như Bá Kiến kết phù phù hợp với sự tàn bạo, khắc nghiệt của cơ quan ban ngành sở tại thực dân lúc bấy giờ. Chính những con người này đã nhào nặn và bôi bẩn lên tâm hồn vốn rất mong manh và lương thiện của những người dân nông dân.
Cuộc gặp gỡ với nhân vật Thị Nở đã làm cho cuộc sống của Chí Phèo bước sang một trang mới. Thị Nở không khác gì một ánh trăng dịu êm của đêm ấy, tình thương của Thị Nở dành riêng cho Chí Phèo không khác gì dòng sông lấp lánh dịu êm dưới ánh trăng chứa chan bao nhiêu tình cảm. Chính những điều đó đã đánh thức bản chất lương thiện trong con người Chí, làm nó sống lại và giúp Chí sống lại kiếp sống của con người. Tình thương quả đúng là thần dược giúp Phục hồi những vết thương, chữa lành những tổn thương nặng nhất. Thị Nở đã làm sống lại sự tự ý thức về bản thân trong con người của Chí Phèo. Hắn sống lại với ước muốn giản dị là “một mái ấm gia đình nhỏ”. Vậy là sau bao nhiêu năm tháng, ngày hôm nay Chí lại nghe thấy tiếng chim hót ở ngoài kia hay tiếng những bà cô đi chợ hỏi nhau “ngày hôm nay vải mấy xu hả mấy dì?”
Những âm thanh này thực ra ngày nào chả có nhưng đến tận ngày hôm nay Chí mới để ý và nghe thấy bởi ngày hôm nay Chí mới bừng tỉnh, mới thiết tha mong về môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường sau này. Bát cháo hành của Thị Nở đem đến cho Chí khiến hắn vô cùng cảm động “mắt ươn ướt”, “hắn cười thật hiền”. Rồi hắn nghĩ rất nhiều về tương lai, một tương lai bình dị có một mái ấm gia đình niềm sung sướng. Chí đã khóc, chính giọt nước mắt và nụ cười ấy đã khiến Thị Nở thầm nghĩ “có những lúc hắn hiền như đất”. Rồi Chí nói với Thị Nở một cách ấm áp và đầy tình mong ước Thị Nở sang đấy ở hẳn với mình. Ngay thời điểm hiện nay hắn khát khao muốn được trở về môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường lương thiện như ngày trước không phải bận tâm chuyện gì “trời ơi hắn thèm lương thiện, hắn muốn làm hòa với mọi người biết bao, Thị Nở sẽ mở đường cho hắn”.
Chính những trang văn ấy đã làm sáng bừng câu truyện và sáng bừng cả cuộc sống tăm tối của Chí Phèo. Chưa lúc nào từng cử chỉ, lời nói của hắn lại làm tất cả chúng ta cảm động đến vậy. Chúng thể hiện một điều rằng lần đầu tiên trong đời chí đã biết được lí tưởng sống, mục tiêu sống sau này của cuộc sống mình, nó nằm ở nơi người đàn bà hình thức bề ngoài xấu xí bị cả xã hội cười chê, xa lánh. Mong ước giản dị của hắn hoàn toàn có thể làm bất kỳ người nào thì cũng phải giật mình và tự nhìn nhận lại những gì bản thân mình đang có để cảm thấy nâng niu và quý trọng nó hơn.
Tưởng rằng từ nay cuộc sống Chí sẽ bước sang một ngã rẽ khác nhưng thảm kịch của Chí hơn thế. Thị Nở đã từ chối lời đề nghị ở chung của Chí bởi bà cô Thị Nở không được cho phép lấy một thằng không biết làm gì ngoài việc rạch mặt làm chồng. Nếu nhìn nhận đúng thì không thể nào trách bà cô của Thị Nở được bơi đó cũng đó đó là quan điểm của những người dân sống trong xã hội lúc bấy giờ đối với Chí Phèo. Hắn ta khóc rưng rưng và tiếp tục lại rơi vào những ngày tháng thảm kịch tuyệt vọng muốn được làm người mà không còn ai công nhận. Thế là hắn lại tìm đến những chén rượu, hắn cứ uống cho tới lúc say mềm rồi cầm dao vừa đi vừa chơi. Hắn tiếp xúc với đời, với người trong làng bằng những tiếng chửi rủa, còn đời đáp cũng đáp trả lại hắn bằng tiếng chó sủa inh ỏi khắp cả làng Vũ Đại. Vậy là đã rõ, cuộc sống Chí Phèo đã đi vào kết quả cuối cùng không còn lỗi thoát, kiếp hắn giờ cũng khá được ví như kiếp sống của những con chó mà thôi.
Miệng hắn thì không thôi chửi cô cháu Thị Nở nhưng đôi chân lại dẫn hắn đến trước ngôi nhà đất của Bá Kiến. Đoạn văn này được nhà văn Nam Cao miêu tả vô cùng tinh tế và sắc sảo và đầy tính nhân văn. Lúc này, Chí Phèo đang ở trạng thái nửa tỉnh , nửa say. Say để lẩm bẩm giết chết “con khọm già” nhà Thị Nở còn tỉnh là để đến nhà Bá Kiến đi theo thói quen trong tiềm thức. Đến nhà Bá Kiến hắn không đòi tiền như thường lệ mà đòi “làm người lương thiện”. Rõ ràng thời điểm hiện nay hắn đã cảm nhận được sự tuyệt vọng trong cuộc sống của tớ. Hắn hét lên trong vô vọng “ai cho tôi lương thiện?” Câu hỏi đó của Chí Phèo không một ai trả lời, điều đó đau đớn đến vô cùng. Câu hỏi của hắn làm người đọc cảm thấy cảm thương sâu sắc đối với những phận người xấu số không biết đi đâu vào đâu trong cái xã hội thối nát này. Quá tuyệt vọng, Chí đã nhảy vào đâm chết lão Bá Kiến độc ác và cũng Chí đã tự kết thúc đời khốn khổ của tớ .
Kết câu truyện Nam Cao để Chí Phèo chết điều đó thể hiện được rất nhiều ý tưởng sâu xa, sâu sắc góp thêm phần tạo nên giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo của tác phẩm vì Chí Phèo chết đã tạo thành một bản án tố cáo xã hội thối nát, áp bức đương thời, một xã hội phi nhân nghĩa, vô tâm đã sẵn sàng tước bỏ đi quyền sống, quyền làm người của những người dân dân lương thiện, hiền lành. Chí chọn con phố chết cũng nghĩa là anh ấy không thích quay lại con phố lưu manh, không thích tiếp tục sống một kiếp người làm kẻ độc ác nữa. Anh ấy thà chọn con phố chết chứ không chịu từ bỏ khát vọng được hoàn lương, quyết tâm không xoay lại con phố tội lỗi. Đó đó đó là sự việc tin tưởng của Nam Cao vào bản chất tốt đẹp trong mỗi con người và Chí Phèo là một điển hình.
Khi miêu tả tấn thảm kịch về số phận của nhân vật Chí Phèo, Nam Cao đã đi sâu lý giải rõ ràng những nguyên nhân sâu xa, cốt lõi tạo nên mạch thảm kịch trong cuộc sống bi đát của Chí Phèo. Trong số đó nguyên nhân khách quan là xã hội nửa thực dân nửa phong kiến đã đẩy con người vào vòng sa ngã không đứng lên được. Còn nguyên nhân chủ quan là bản thân những người dân nông dân cùng cảnh nghèo khó lại quay sống lưng lại với nhau, phủ định nhau, nhìn nhau bằng con mắt đầy định kiến, tiêu biểu là bà cô của Thị Nở. Khi bị xua đuổi, đày đọa, áp bức một cách tàn nhẫn thì những người dân như Chí Phèo chống trả bằng con phố lưu manh. Kết thúc câu truyện tác giả miêu tả cảnh Thị Nở nhìn xuống một chiếc bụng của tớ và thấp thoáng hình ảnh Chí Phèo hiện ra sau đó. Rất hoàn toàn có thể một Chí Phèo con lại chào đời và sống tiếp quãng đường giống bố của nó. Hình tượng Chí Phèo được khắc họa rất thành công và khát quát hóa quy luật của xã hội. Vậy muốn kết thúc chuỗi thảm kịch khốn khổ của Chí Phèo thì nên phải tiêu diệt cái xã hội ấy đi, đây đó đó là chiều sâu, là giá trị trong những tác phẩm của Nam Cao về miêu tả hiện thực xã hội.
Hình tượng nhân vật Chí Phèo để lại trong lòng độc giả rất nhiều cảm xúc cũng như lòng thương cảm sâu sắc đối với những kiếp người bị tha hóa trước cách mạng tháng 8. Cùng với Chị Dậu, lão Hạc,…thì hình tượng nhân vật Chí Phèo lại một lần nữa xác định nên phải có một cuộc cách mạng dân tộc bản địa và cách mạng giai cấp để đòi lại quyền sống, quyền làm người cho những người dân dân Việt Nam lúc bấy giờ. Cho đến ngày này, những nhân vật văn học ấy vẫn là lời nhắc, cảnh tỉnh cho tất cả chúng ta biết yêu thương, quý trọng những gì mà mình đang có và ra sức góp sức để xây dựng môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường ngày càng tốt đẹp hơn.
Phân tích nhân vật Chí Phèo – Mẫu 5
“Chí Phèo” (1941) là một truyện ngắn đặc sắc của nhà văn Nam Cao viết về đề tài nông dân trước Cách mạng. Nó là một truyện ngắn hoàn toàn có thể “làm mờ hết những tác phẩm khác cùng ra thuở nào”, đã đưa Nam Cao lên vị trí hàng dầu trong lớp những nhà vàn hiện thực phê phán 1930-1945. Tác giả đã xây dựng thành công một nhân vật điển hình, nhân vật Chí Phèo, phản ánh một tấn thảm kịch có ý nghĩa sâu sắc vào loại tiêu biểu nhất của nền văn học Việt Nam.
Bi kịch Chí Phèo là thảm kịch của một nông dân cùng khổ bị xô đẩy vào con phố lưu manh tội lỗi, bị cự tuyệt quyền làm người, hay nói một cách khác là số phận bi thảm của một con người muốn được làm người mà không thể được. Nam Cao đã viết về tấn thảm kịch của Chí Phèo bằng một bút pháp vô cùng sắc sảo: biến hóa lúc kể, lúc tả, triết lí thì thấm thía, trữ tình thì đau đớn xót xa đầy ám ảnh nghệ thuật và thẩm mỹ, làm xúc động lòng người hơn nửa thế kỉ nay.
Nam Cao không nói về sưu thuế dã man, không nói về tô tức mà ông coi những mày mò riêng về số phận người lao động bị chà đạp, có một chiếc nhìn mới mẻ độc đáo, sâu sắc trong việc thể hiện nỗi đau khổ trăm chiều của người nông dân nghèo bị áp bức bóc lột tàn tệ trong xã hội thực dân phong kiến.
Chí Phèo xấu số ngay từ khi sơ sinh “trần truồng và xám ngắt trong một chiếc váy đụp để cạnh bên lò gạch bỏ không”. Anh thả ống lương “rước lấy và đem cho một người đàn bà góa mù”, sau đó hắn bị đem bán cho bác phó cối. Chí lớn lên trong cảnh bơ vơ, không cha mẹ, không họ hàng thân thích, không một mái lều che thân, không một tấc đất cắm dùi “hết đi ở cho nhà nó lại đi ở cho nhà nọ”, đến năm 20 tuổi thì Chí Phèo làm canh điền cho lí Kiến.
Có thể nói cái trang đời thơ ấu và thanh niên của Chí Phèo là 20 năm trời đắng cay không chốn nương thân, Bi kịch của anh canh điền này bắt nguồn từ chuyện bà Ba ông lí còn trẻ lắm mà “lại cứ hay ốm lửng, bắt hắn bóp chân, hay xoa bụng, đấm sống lưng gì đó”. Chí không phải là gỗ đá, nhưng hắn “thấy nhục hơn là thích, huống hồ lại sợ”.Chỉ một chuyện ghen tuông không đâu, Bá Kiến đã ngấm ngầm cấu kết với quan trên bắt Chí giải lên huyện, bỏ tù hắn bảy tám năm trời. Cái nhà tù thực dân đã biến Chí Phèo từ một nông dân lương thiện, hiền lành trở thành một tên lưu manh, một con quỷ dữ trong làng Vũ Đại.
Đi tù “biệt tăm”, bỗng đâu hắn lại “lù lù lần về”. Một Chí Phèo đã hoàn toàn khác hoàn toàn: “Cái đầu thì trọc lốc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt thì đen mà rất cơng cơng, hai mắt gườm gườm trông gớm chết”. Chí mặc cái quần nái đen, cái áo táy vàng, cái ngực và cái tay chạm trổ rồng, phượng nói một ông tướng cầm chùy… Đó là hình ảnh Chí Phèo lúc ngồi uống rượu với thịt chó ở chợ từ trưa tới xế chiều, cho tới lúc say khướt. Hắn đã hành vi một cách kinh hoàng: xông thẳng đến nhà Bá Kiến chửi “mồ mả tổ tiên đến lộn lên mất”, đập cái vỏ chai vào cái cổng, rạch mặt, kêu trời ăn vạ! Chí Phèo đã hành vi như một tên đầu bò vồ cùng ngang ngược. Tuy nhiên hắn đã nhận diện ra Bá Kiến là quân địch của tớ. Nhưng chỉ một bữa rượu, một vài câu mơn trớn, một đồng bạc đãi thêm của cụ Bá đã làm cho “Chí Phèo vô cùng hả hê”. Hắn mơ hồ về chuyện hắn “còn tồn tại họ” với lí Cường nữa đấy! Mấy hôm sau, Chí lại dở trò lưu manh đốt quán mụ bán rượu, lại vác dao đến nhà cụ Bá xin đi ở tù “bẩm quả đi ở tù sướng quá!”. Chỉ sáu ngày sau khi Chí về lại làng, hắn đến nhà Bá Kiến lần thứ hai sinh sự: “Cái mặt thì ngầu lên, hai chân thì lảo đảo, cái môi bầm lại mà run bần bật”. Hắn nghiên răng năm dọa: “… con phải đâm chết vài ba thằng rồi cụ bắt con giải huyện”. Cụ Bá cười khanh khách, vỗ vai Chí Phèo một chiếc, hắn như bị thôi miên, rồi vác dao đến nhà đội Tảo đòi nợ cho cụ Bá. Chẳng xảy ra chuyện đổ máu. Chí Phèo vênh vênh cầm năm chục đồng bạc ra về, tự đắc: “Anh hùng làng này cóc thằng nào bằng ta”. Từ đó Chí Phèo trở thành “đầy tớ chân tay mới” của Bá Kiến. Thế là Chí có nhà, có năm sào vườn ở bãi sông, năm đó hắn hăm bảy, hăm tám tuổi. Cũng Tính từ lúc đấy, Chí mất phương hướng hẳn, hắn trở thành tay sai đắc lực của Bá Kiến. Hắn đã bán mình cho quỷ dữ, và chẳng bao lâu hắn cũng trở thành một con quỷ dữ ghê tởm. Hắn chìm ngập vào vũng bùn tăm tối, tội lỗi. Hắn mất dần ý niệm về thời gian, không biết tuổi tác cuộc sống mình “đã dài bao nhiêu năm rồi”.Năm nối năm, tuổi nối tuổi, “ba mươi tám hay ba mươi chín? Bốn mươi hay ngoài bốn mươi?”. Bộ mặt Chí Phèo giờ đây như “cái mặt của loài vật lạ” với màu “vàng vàng mà muốn xạm màu gio” với bao nhiêu là sẹo “vằn dọc vằn ngang”, vết mảnh chai ăn vạ kêu làng! Cuộc đời hắn chồng chất tội lỗi “bao nhiêu việc ức hiếp, phá phách đâm chém, người ta giao cho hắn làm”. Hắn đâm thuê chém mướn để kiếm tiền mà uống rượu. Những cơn say của hắn tràn cơn này sang cơn khác, thành một cơn dài, mênh mông. “Hắn ăn trong lúc say, ngủ trong lúc say, thức dậy hãy còn say, đập đầu, rạch mặt, chửi bới dọa nạt trong lúc say, uống rượu trong lúc say, để rồi say nữa, say vô tận”. Chí Phèo bị mua chuộc, bị xô đẩy vào con phố lưu manh, tội lỗi. Muốn giết người, muốn đâm chém và cướp giật cần gan và liều mạng, hắn đã tìm đến rượu. Mất dần nhân tính, hắn trở thành con quỷ dữ làng Vũ Đại : “Hắn biết đâu hắn đã phá bao nhiều cơ nghiệp, đập nát bao nhiêu cảnh yên vui, đạp đổ bao nhiêu niềm sung sướng, làm chảy máu và nước mắt của bao người lương thiện”.
Chí Phèo đã bị cả xã hội ruồng bỏ. Cái thẻ có biên tên tuổi hắn cũng không còn; trong sổ làng, người ta vẫn khai hắn vào hạng dân lưu tán, nhiều năm không về làng. Tất cả dân làng đều sợ hắn, “tránh mặt hắn mỗi lần hắn qua”. Hắn chửi, ai cũng nghĩ “mặc thây cha nó”, ai cũng chẳng thèm nghe, khác nào “những người dân say rượu hát”. Hình ảnh Chí Phèo “vừa đi vừa chửi” gây cho những người dân đọc nỗi ám ảnh về thảm kịch của một người điên khùng, mất trí đang trải qua nỗi đơn độc tuyệt vọng. Hắn chửi tuốt, chửi trời, chửi đời, chửi cả làng Vũ Đại, chửi tất cả những ai không chửi nhau với hắn, “tức mình hắn chửi đứa nào đẻ ra chỉnh hắn!”. Chí Phèo cứ chửi, “chửi rồi lại nghe”. Hắn bị vây hãm bởi một “sự im re đáng sợ”. Năm thì mười họa mới “ba con chó dữ với một thằng say rượu!”. Hắn đã hoàn toàn bị xã hội dứt khoát cự tuyệt không được nhìn nhận là người.
Qua nhân vật Chí Phèo, Nam Cao đã phản ánh một hiện thực khá phổ biến có tính quy luật ở nông thôn nước ta dưới thời Pháp thuộc: nhiều người lao động lương thiện bị xã hội xô đẩy vào con phố cùng, đã phản kháng lại, lưu manh, liều mạng để tồn tại. Năm Thọ “đầu bò đầu bướu” vừa đi mất tăm lại sở hữu Binh Chức lần về, Binh Chức chết lại nở ra Chí Phèo. Biết đâu thị Nở lại không để nơi lò gạch cũ một Chí Phèo con trong cái váy đụp nữa? Bọn hào lí, một mặt bóp nặn dân lành đến tận xương tùy, mặt khác “lại phải ngậm miệng đáp ứng cho những thằng cùng hơn là dân cùng nên liều lĩnh, lúc nào thì cũng hoàn toàn có thể cầm dao đâm người hay đâm mình”. Chừng nào còn bọn cường hào sâu mọt, độc ác, áp bức bóc lột tàn tệ dân lành, thì chừng đó còn người lao động lương thiện bị xô đẩy vào con phố lưu manh tội lỗi, phải kiếm ăn bằng đâm thuê chém mướn, bằng cướp giật. Cái xã hội ấy đã cướp đi của tớ cả bộ mặt lẫn linh hồn người, hủy hoại nhân tính và đã cự tuyệt quyền làm người của tớ. Nhân vật Chí Phèo đã đã cho tất cả chúng ta biết cái quy luật tàn bạo ghê sợ đó trong xã hội cũ.
Đoạn văn Nam Cao kể về chuyện Chí Phèo uống rượu với Tự Lãng là một tình tiết làm rõ thêm thảm kịch đơn độc, điên khùng, đau đớn đến cùng cực của một kẻ bị xã hội cự tuyệt quyền làm người. Tự Lãng có “bộ râu lờ phờ”, làm nghề thầy cúng và hoạn lợn. Vợ chết đã bảy, tám năm con gái chửa hoang trốn đi. Lão cũng đơn độc như Chí Phèo. Như “đôi tri kỉ cuồng” uống rượu dưới trăng. Chúng uống sạch ba chai, “ngả vào nhau mà cười”. Say rượu, lão Tự “bò như cua”. Chí Phèo vật lão ra mà vuốt râu lão. Chí phanh ngực, vừa đi vừa gãi, lần đường tìm về mảnh vườn và cái lều của hắn. Chính trong đêm trăng ấy, Chí đang “bứt rứt quá, ngứa ngáy quá” thì hắn phát hiện thị Nở đang nằm ngủ “cái mồm mụ há hốc lên trăng mà ngủ”. Chí Phèo đã xông tới người đàn bà “xấu ma chê quỷ hờn” đó một cách… Chí Phèo! Cuộc làm tình của Chí Phèo lúc đầu chỉ mang tính chất chất bản năng sinh vật ở một gã đàn ông say rượu với một người đàn bà ngoài ba mươi tuổi “ngẩn ngơ như những người dân đần trong cổ tích” mà thôi! Nhưng thật kì lạ, sau đó, sự chăm sóc giản dị đầy ân tình và sự yêu thương mộc mạc, chân thành của thị Nở đã đánh thức dậy bản chất lương thiện của người lao động trong kẻ từng rạch mặt ăn vạ và đâm thuê chém mướn này. Chí Phèo bị cảm. Thị Nở đà “quàng tay vào nách hắn” và “hắn đu vào cổ hai người lảo đảo đi về lều”. Bát cháo hành của thị Nở làm cho Chí Phèo gần như thể thay đổi hẳn. Lần đầu tiên hắn được nếm mùi cháo: “trời ơi cháo mới thơm làm thế nào!”. Cũng lần đầu tiên hắn được châm sóc bởi một bàn tay “đàn bà”. Mấy chục năm qua, hắn muốn ăn thì phải dọa, phải cướp, thế mà “lần này là lần thứ nhất hắn được một người đàn bà cho”. Và cũng là người đàn bà độc nhất trong làng Vũ Đại nhận ra bản chất lương thiện của Chí Phèo. Thị nhìn Chí Phèo ăn cháo hành rồi thết lên: “Ôi sao mà hắn hiền…”. Chỉ có thị Nở mới cảm nhận được: “hắn cười nghe thật hiền…” mà thôi!.
Đoạn văn miêu tả tâm trạng Chí Phèo sau đêm “gặp gỡ” thị Nở đã cho tất cả chúng ta biết Nam Cao là bậc thầy về nghệ thuật và thẩm mỹ phân tích tâm lí nhân vật. Sự thức tỉnh của linh hồn trong Chí Phèo được tác giả kể lại thật xúc động, nhiều xót thương. Sáng hôm ấy, Chí Phèo tỉnh dậy “lòng bâng khuâng mơ hồ buồn”. Tiếng chim hót vui vẻ, tiếng người đi chợ cười nói, tiếng anh thuyền chèo gõ mái chèo đuổi cả.. Những tiếng quen thuộc ấy hôm nào chả có, nhưng ngày hôm nay Chí mới nghe thấy. Lòng hắn buồn “chao ôi là buồn!”. Lương tâm hắn bị lay động. Tiếng vọng của đời thường đã đánh thức linh hồn Chí. Hắn nhớ lại những rất lâu rồi, thuở nào từng mơ ước, cái ước mơ bình dị của những người dân dân cày nghèo khổ “có một mái ấm gia đình nho nhỏ, chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải”, nuôi lợn làm vốn liếng, khá giả thì mua dăm ba sào ruộng. Càng hồi tưởng càng buồn càng lo âu. Ngoài bốn mươi tuổi đầu, Chí cảm thấy “đã tới cái dốc bên kia cuộc sống”, và hắn lo, hắn sợ “đói rét và ốm đau, và cô độc, cái này còn đáng sợ hơn đói rét và ốm đau”. Chí Phèo vừa húp cháo hành vừa trìu mến nhìn thị Nở, rồi hắn vẩn vơ nghĩ gần gnhix xa. Lâu nay hắn chỉ đâm chém và cướp giật. “Nếu không con sức mà cướp giật, dạo nạt nữa thì đã sao?”. Thằng lưu manh “chỉ mạnh về liều”. Sẽ có một lúc nào đó “không thể nào liều được nữa” thì bấy giờ mới nguy!.
Nam Cao đã cho tất cả chúng ta thấy, Chí Phèo vốn là một người lao động cùng khổ lương thiện “cái bản tính của hắn thường bị lấp đi”. Cừng với “tình yêu” sự săn sóc của thị Nở, “trận ốm thay đổi hẳn về sinh lí, cũng thay đổi về tâm lí nữa” của Chí Phèo. Đó là một chiếc nhìn sâu sắc với tấm lòng xót thương đầy tình người của nhà văn này đối với con gnuowif nghèo khổ, lương thiện bị xã hội xô đẩy vào con phố lưu manh, tội lỗi.
Linh hồn thức tỉnh, bản tính bị lấp đi từ từ lộ ra. Chí Phèo bỗng thấy “thèm lương thiện, muốn làm hòa với mọ người biết bao!”. Hắn khao khát được mọi người “sẽ lại nhận hắn vào cái xã hội phẳng phiu, thân thiện của những người dân lương thiện”. Đàn bà cũng như thị Nở “không còn men như rượu”, nhưng Chí “say thị lắm!”. “Với một vẻ mặt rất phong tình”, hắn bảo thị Nở: “Hay là mình sang đây ở với tớ một nhà cho vui”. Câu nói ấy là một câu nói “tình từ”, đã biểu lộ chân tình cái khao khát muốn được làm người, “thèm lương thiện” và “muốn làm hòa với mọi người” của Chí Phèo. Có nghe hắn chửi, có nhìn thấy hắn rạch mặt, ăn vạ, có mục kích hắn say rượu vác dao đi đâm người… thì ta mới thấy xúc động vô cùng trước những khao khát bình dị ấy của Chí Phèo, của con người đau khổ xấu số!… Câu trả lời của thị Nở sẽ quyết định số phận của hắn.
Như một kẻ chết đuối giữa vực sâu, Chí Phèo “bám” được thị Nở cứ tưởng là được cọc, đâu ngờ chỉ là rễ bèo. Chí Phèo “say thị lắm”, nhưng đến hôm thứ sáu thì Thị nghĩ bụng: ” hãy dừng yêu để hỏi cô Thị đã”. Như ta biết, con phố trở lại làm người của Chí Phèo vừa được hé mở ra đã bị đóng sầm lại! Bà cô đã đay nghiến thị Nở, bà thấy cháu bà ” sao mà đĩ thế?”. Bà thấy nhục nhã, bà gào lên “như con ma dại”. Bà quyết không được cho phép cháu bà “đi lấy một thằng chỉ có một nghề rạch mặt ăn vạ”. Nhưng trách gì bà ta! Cách nhìn của bà ta cũng đó đó là quan điểm của mọi người làng Vũ Đại lâu nay đối với Chí Phèo. Chỉ trừ Bá Kiến và thị Nở ra, chứ còn ai nữa dám đi qua mặt Chí, dám đối diện với Chí! Tất cả quen coi hắn là “quỷ dữ” mất rồi. Hôm nay, linh hồn hắn trở về, nhưng không còn ai nhận ra hắn “muốn làm hòa với mọi người” nhưng ai nhận! Chí Phèo thực sự rơi vào một thảm kịch tinh thần, đau đớn, quằn quại. Hắn “ngẩn người” khi nhìn và nghe Thị nói. Hắn “sửng sốt” đứng lên gọi Thị. Hắn đuổi theo “nắm lấy tay” Thị nhưng bị thị gạt ra, dúi thêm cho một chiếc ngã “lăn khoèo xuống sân”.
Chí Phèo vật vã trong cơn đau đớn tuyệt vọng. Hắn vớ một hòn gạch toan đập đầu ăn vạ! Hắn phải “đâm chết con đĩ Nở kia”, “đâm chết cái con khọm giá nhà nó”. Hắn lại uống, lại uống… nhưng “càng uống càng tỉnh ra”, tỉnh ra để thấm thía nỗi đau vô hạn của thân phận mình: quyền làm người được sống lương thiện đã bị xã hội và đồng loại dứt khoát cự tuvệt. Rồi “hắn ôm mặt rưng rức” cho tới lúc đã say mềm người rồi hắn đi. Hắn ra đi với một con dao ở thắt sống lưng với câu nói lảm nhảm: “Tao phải đâm chết nó”. Chính vào giữa trưa “trời nắng, đường vắng” ấy, Chí Phèo lần thứ ba đến gặp Bá Kiến “không đòi tiền” như mọi khi mà đòi lương thiện, đòi quyền “làm người lương thiện!”. Câu nói của Chí Phèo: “… Ai cho tao lương thiện? Làm thế nào cho mất được hết những vết mảnh chai trên mặt này? Tao không thể là người lương thiện nữa. Biết không!…” đó là những lời đanh thép vạch mặt, phán quyết tên cường hào xảo quyệt Bá Kiến, đồng thời là tiếng kêu thương tuyệt vọng của một kiếp người đau khổ! Chí Phèo “văng dao tới” giết Bá Kiến rồi tự sát. Chí đã giết chết con quỷ dữ làng Vũ Đại đã làm hại đời anh. Chí không thích sống nữa, vì giờ đây, thức về nhân phẩm đã trở về. Chí không thể sống kiểu lưu manh, không thì làm quỷ dữ, sống như thú vật được nữa. Chí Phèo đã chết bi thảm, quằn quại trên vũng máu của tớ, chết trong tiếng kêu uất hận đau thương, đầy xót xa ám ảnh. Anh ta đã chết trên ngưỡng cửa trở về cuộc sống, khi cánh cửa cuộc sống đóng chặt trước mặt anh.
Chí Phèo là một hiện tượng kỳ lạ lưu manh hóa ở nông thôn mang tính chất chất chất điển hình, có ý nghĩa phán quyết đanh thép cái xã hội tàn bạo đẩy người dân cày nghét vào kiếp sống tối tăm thú vật, cướp đi của tớ cả bộ mặt, cả linh hồn người. Câu hỏi ở đầu cuối của Chí Phèo: “Ai cho tao lương thiện!” là thắc mắc chứa chất phẫn uất, đau đớn, mãi mãi làm day dứt lòng người. Làm thế nào để con người được sống môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường lương thiện, bình dị trong cái xã hội tàn bạo ngột ngat, vùi dập nhân tính ấy? Qua hình tượng Chí Phèo, Nam Cao đà đặt ra thắc mắc lớn ấy. Với cảm quan hiện thực sắc sảo đặc biệt, Nam Cao đã vạch ra mối xích míc giai cấp nóng bức ở nông thôn và tình trạng tha hóa phổ biến trong cái xã hội vô nhân đạo đó. Truyện “Chí Phèo” vừa chứa chan tình cảm nhân đạo, vừa mang ý nghía triết lí sâu sắc được thế hiện dưới hình thức nghệ thuật và thẩm mỹ vô cùng độc đáo, xứng đáng dược xem là một siêu phẩm.
Phân tích nhân vật Chí Phèo – Mẫu 6
Nam Cao để lại số lượng tác phẩm không phải quá đồ sộ chỉ ở mức hơn 60 tác phẩm nhưng những tác phẩm của ông đều giàu giá trị cả về nội dung và nghệ thuật và thẩm mỹ. Các tác phẩm trước cách mạng tháng tám là những ưu tư, trăn trở về môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường người trí thức, người nông dân. Đặc biệt, với người nông dân đó còn là một những suy tư về sự bần hàn hóa của tớ khi bị xã hội thực dân nửa phong kiến đẩy vào bước đường cùng. Những ưu tư đó đã được thể hiện rõ nét qua nhân vật Chí Phèo trong tác phẩm cùng tên.
Trước hết, Chí Phèo là một người nông dân lương thiện. Từ khi sinh ra, Chí là đã trẻ mồ côi, được anh thả ống ươn đem về cho bà góa mù nuôi, nhưng sau đó bà góa mù lại bán Chí cho bác phó cối. Khi bác phó cối mất, Chí lớn lên trong sự nuôi nấng, đùm bọc của mọi người. Trưởng thành, Chí là chàng trai khỏe mạnh, ham lao động với những mơ ước rất là bình dị : chồng cày thuê cuốc mướn, vợ dệt vải. Ước mơ ấy của người nông dân thật trong sáng và đẹp đẽ. Chí làm thuê cho Bá Kiến, nhưng không tạm dừng ở đó, Chí còn bị bà ba ép bóp chân, làm những việc đó Chí chỉ cảm thấy nhục hơn là thấy thích. Chí là một người dân có lòng tự trọng. Những mơ ước, khát khao bình dị, cùng với lòng tự trọng sâu sắc đã cho ta thấy khởi xướng của Chí là một con người hiền lành, chất phác, Chí là một nông dân lương thiện.
Từ một người nông dân lương thiện, Chí bị tha hóa về nhân cách, trở thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại. Chí Phèo bóp chân cho bà ba và bị Bá Kiến phát hiện, cơn ghen điên cuồng nổi lên, Bá Kiến đẩy Chí vào nhà tù thực dân, và cũng từ đây Chí bị tha hóa về cả nhân hình và nhân tính. Nhân hình của Chí Phèo không khác gì con quỷ dữ: Cái đầu thì trọc lốc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt thì đen mà rất cơng cơng , hai mắt gườm gườm trông gớm chết ; ngực phanh, đầy những nét chạm trổ rồng phượng với một ông tướng cầm chùy. Hắn luôn trong tình trạng say xỉn, chửi bới, đánh nhau và ăn vạ. Chí đã trở thành tên lưu manh hung hăng, liều lĩnh. Không tạm dừng ở đó, Chí còn bị Bá Kiến tận dụng, hắn dùng sự khôn ngoan, xảo quyệt để tận dụng Chí, Chí Phèo thời điểm hiện nay khờ khạo, u mê trong hơi men nên thuận tiện và đơn giản để Bá Kiến tận dụng. Hắn trở thành tay sai cho Bá Kiến, cho điều ác, làm bất kể việc gì mà Bá Kiến yêu cầu. Cả dân làng Vũ Đại tránh hắn như tránh hủi, mọi lời khà khịa của hắn mọi người đều bỏ ngoài tai và coi như nó chừa mình ra. Sự tha hóa của Chí Phèo không phải là hiện tượng kỳ lạ không bình thường, mà nó là hiện tượng kỳ lạ mang tính chất chất quy luật của xã hội dương thời, Chí là sản phẩm tất yếu của xã hội đè nén, chèn ép khiến con người phải biến chất, tha hóa, mất hết nhân hình và nhân tính.
Chí Phèo khi sinh ra đã là trẻ mồ côi, bị chính mẹ đẻ cự tuyệt quyền sống. Đến khi lớn lên hắn lại một lần nữa bị cự tuyệt quyền làm người. Hắn bị đẩy ra vùng ngoại vi của xã hội, Chí Phèo cô độc đến tột độ, lời hắn chửi ở mọi lúc mọi nơi đó đó là biểu lộ sự đơn độc ấy. Hắn chửi trời, chửi đời nhưng chẳng ai đáp lại hắn, thành ra chỉ có tiếng chó sủa đáp lại hắn. Sống trong một hiệp hội, nhưng lại bị chính hiệp hội xa lánh, còn gì khốn khổ và tội nghiệp hơn cho thân phận Chí Phèo.
Gặp Thị Nở là một cơ may giúp Chí phục sinh phần người ít ỏi còn sót lại, giúp Chí nhận ra nhiều điều trước khi quá muộn. Chí bị cảm lạnh, nôn mửa, Thị Nở đã đưa Chí Phèo vào lều, đắp cho hắn manh chiếu rách lên trên người để hắn khỏi lạnh. Để rồi sau những ngày dài triều miên trong hơi men, đến ngày hôm nay Chí mới lắng lòng mình để nghe, để cảm nhận những âm thanh môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường: Tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá! Có tiếng cười nói của những người dân đi chợ…. Đó là những tiếng quen thuộc hôm nào thì cũng luôn có thể có nhưng từ khi ở tù về Chí chưa một lần nghe thấy. Chí thấy rùng mình khi nghĩ về rượu, Chí nhớ về quá khứ tươi đẹp, những ngày hắn được sống, được thao tác, với những mơ ước rất là bình dị: “Hình như có thuở nào hắn đã ao ước có một mái ấm gia đình nho nhỏ. Chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải. Chúng lại bỏ một con lợn nuôi để làm vốn liếng. Khá giả thì mua dăm ba sào ruộng làm”. Nhưng thực tại của hắn lại chẳng có gì, hắn già và cô độc, nhận ra rằng tôi đã sang cái dốc bên kia của cuộc sống và chẳng thể mãi lấy nghề rạch mặt ăn vạ mà sống. Cũng may lúc ấy Thị Nở vào, mang bát cháo hành nóng hổi đến cho Chí. Đón bát cháo hành từ tay Thị Nở, Chí rất là ngạc nhiên, từ ngạc nhiên hắn thấy mắt mình ươn ướt. Bởi cả cuộc sống hắn đã bao giờ được ai săn sóc, những thứ hắn đã có được đều do rạch mặt ăn vạ mà có. Hắn giờ mới nghe biết tình yêu thương, sự săn sóc, “hắn thấy lòng thành trẻ con. Hắn muốn làm nũng với thị như với mẹ”. Tình yêu thương đã giúp Chí thức tỉnh, Chí thấy thị có duyên, và bùng lên khao khát được chung sống với thị Nở, đây là khát khao chính đáng là đích đến của tình yêu chân chính. Hắn không hề kinh rượu nhưng luôn cố uống cho thật ít và trở nên hiền lành đến khó tin. Tình yêu có sức mạnh cảm hóa diệu kì, đã cảm hóa một thằng săng đá thành một con người lương thiện, hiền lành và thức tỉnh trong Chí khát khao được làm người lương thiện.
Thế nhưng, tưởng chừng niềm sung sướng, con phố trở về làm người lương thiện đã mở ra với Chí, thì chính lúc ấy đóng sầm lại. Thị Nở nghe lời bà cô, cự tuyệt Chí, thị trút hết những lời bà cô nói vào mặt hắn, Chí Phèo hiểu, níu kéo nhưng tất cả đều trở nên vô ích. Chí khóc và ngửi thấy hương cháo hành thoảng qua, nỗi đau trong Chí càng cuộn trào hơn. Chí xách dao với mục tiêu giết chết cả nhà Thị Nở, nhưng quen chân lại đến nhà Bá Kiến và trong Chí cũng nhận ra quân địch, người đẩy hắn đến kết cục bi thảm này đó đó là Bá Kiến chứ không phải ai khác. Chí Phèo đến nhà Bà Kiến giết hắn và kết liễu đời mình. Đây là sự việc lựa chọn duy nhất của Chí Phèo: con phố quay lại làm người lương thiện không được, vì xã hội ruồng bỏ, khước từ Chí; Làm quỷ dữ cho Bá Kiến giật dây Chí không thích. Bởi vậy chết là cách duy nhất để Chí được làm con người lương thiện. Cái chết của Chí là một đòn mạnh mẽ và tự tin, lên án, tố cáo xã hội thực dân nửa phong kiến đương thời, đã đẩy con người vào đường cùng phải tìm đến cái chết.
Tạo nên sức mê hoặc của nhân vật phải kể tới nghệ thuật và thẩm mỹ xây dựng nhân vật điển hình với diễn biến tâm lí tự nhiên, hợp lý, mê hoặc. Cốt truyện giàu kịch tính, biến hóa linh hoạt, kết thúc tác phẩm phù phù phù hợp với sự phát triển tất yếu của nhân vật. Nghệ thuật trần thuật đặc sắc, kể đảo trật tự thời gian.
Qua hình tượng nhân vật Chí Phèo tác giả đã khái quát lên một hiện tượng kỳ lạ ở nông thôn Việt Nam trước cách mạng tháng Tám: một bộ phận người nông dân lao động lương thiện bị đẩy vào con phố tha hóa, lưu manh hóa và ở đầu cuối bị đẩy đến cái chết không lối thoát. Từ đó phơi bày thực trạng xã hội đương thời. Với nhân vật này, Nam Cao còn xác định ngợi ca vào thiên tính tốt đẹp và sức sống tiềm tàng, hướng thiện của những người dân nông dân.
Phân tích nhân vật Chí Phèo – Mẫu 7
Nam Cao là nhà văn hiện thực lớn, một nhà nhân đạo chủ nghĩa lớn. Sáng tác của ông đã vượt qua được những thử thách khắc nghiệt của thời gian, càng thử thách lại càng ngời sáng. Trong số đó nổi bật hơn hết phải nhắc tới tác phẩm “Chí Phèo”. Tác phẩm là sự việc kết tinh của tài năng nghệ thuật và thẩm mỹ, là cái nhìn hiện thực sắc sảo và tấm lòng nhân đạo cao cả của nhà văn. Đặc biệt, diễn biến tâm trạng và hành vi của Chí Phèo từ khi gặp Thị Nở đến lúc tự tay cầm dao kết liễu đời mình là một thành công lớn trong nghệ thuật và thẩm mỹ miêu tả tâm lí nhân vật của Nam Cao. Ngay từ thuở ấu thơ, Chí Phèo đã có thực trạng vô cùng đáng thương. Sinh ra trong một lò gạch, nơi không được xem là ngôi nhà, Chí thậm chí còn không biết cha mẹ mình là ai, chỉ cô độc lớn lên như vậy dưới bàn tay chăm sóc mà thiếu tình thương của mọi người trong làng.
Tuy vậy, ông trời vẫn cho Chí bản chất lương thiện, giàu lòng tự trọng cùng ước mơ mái ấm mái ấm gia đình thật bình dị. Nhưng rồi, nhà tù thực dân đã biến một người tốt thành một tên lưu manh, rồi lại bị Bá Kiến, tên địa chủ cường hào già đời đục khoét biến tiếp thành con quỷ dữ. Bị tước mất quyền làm người, đời Chí tàn rồi trượt dài qua những cơn say rượu triền miên. Duy chỉ khi gặp được Thị Nở, lần đầu tiên Chí Phèo thật sự tỉnh rượu, tỉnh cả tâm tính của một con người với bản chất lương thiện dù chỉ trong một khoảnh khắc ngắn ngủi. Lúc đầu, cuộc gặp gỡ của Chí Phèo với thị Nở chỉ là sự việc chung chạ do cái bản năng của người đàn ông bị rượu đánh thức. Đến sáng hôm sau, cũng như bao người say tỉnh rượu khác, hắn cảm nhận đúng chuẩn được cảm hứng miệng đắng, chân tay uể oải và lòng mơ hồ buồn.
Nhưng với Chí, đây là cảm hứng, cảm xúc khi vừa được đánh thức không riêng gì có mỗi cơn say. Có lẽ lâu lắm rồi hắn mới cảm nhận được môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường đời thường với những cảnh sắc, âm thanh quen thuộc: tiếng người đi chợ, tiếng anh thuyền chài đuổi cá, tiếng chim hót, ánh nắng rọi vào cái lều nát… Tất cả những hình ảnh, âm thanh ấy lúc nào mà chả có, nhưng đây là lần đầu tiên Chí hoàn toàn có thể cảm nhận được, bởi rước giờ hắn trước đó chưa từng hết say. Nhịp sống trở lại đưa Chí Phèo nhớ lại quá khứ xa xôi với những ước mơ bình dị như biết bao người dân quê khác. Chí mơ ước có một mái ấm gia đình nhỏ, một môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường mái ấm gia đình niềm sung sướng được tạo dựng từ bàn tay lao động cần mẫn của chính mình. Rồi Chí nghĩ đến hiện tại, nghĩ về tương lai cô độc với tuổi già đau ốm… hắn càng và càng lo hơn, bởi nửa cuộc sống từng trải đủ để hắn hiểu được cô độc còn đáng sợ hơn là đói rét và ốm đau.
Đó lần đầu tiên hắn trở lại làm người, suy nghĩ, lo ngại như một người nông dân nghèo bản chất lương thiện. Một cách tự nhiên, mọi suy nghĩ của Chí Phèo lại khuynh hướng về thị Nở, khi Thị bước vào lều với bát cháo hành. Không ngoa khi nói rằng, thị xấu, xấu lắm, thị xấu đến ma chê quỷ hờn. Vậy mà sự chăm sóc của thị dành riêng cho Chí sao mà ân cần, chân thành, mộc mạc đến thế. Ấy nên khi nhận bát cháo hành xoàng xĩnh đó, Chí phèo vừa húp vừa khóc: “thằng này rất ngạc nhiên. Hết ngạc nhiên thì hắn thấy mắt mình ươn ướt”. Đúng thế, trong Chí giờ đây tồn tại rất nhiều tâm trạng rất khác nhau, trước hết là ngạc nhiên, đến vô cùng. Hắn thật không thể nghĩ đến, không thể ngờ. Một người như Chí, nỗi sợ hãi và chán ghét của tất cả dân làng, là con quỷ làng Vũ Đại trước giờ muốn ăn thì chỉ có giành lấy cướp lấy của người khác. Vậy mà giờ đây, có người đem đến cho hắn, đến gần hắn mà không sợ hãi hay chán ghét và còn mang lại đời sống mới cho hắn. Sau đó, sự cảm động đến mức không thể kìm nén dâng trào: hình như hắn khóc.
Đây là lần đầu tiên Chí được người ta chăm sóc, lại bởi bàn tay của một người đàn bà. Có thể sự chăm sóc của Thị là một cử chỉ thông thường của một con người dành riêng cho một con người. Thế nhưng đối với Chí phèo, đây là lòng tốt khan hiếm, duy nhất mà Chí được hưởng từ ngày về làng. Chí cũng cảm thấy thật bâng khuâng, vừa vui vừa buồn, như thể ăn năn, hối hận vì những việc ác mà tôi đã làm. Nhưng với hiện tại như giờ đây, Chí tràn ngập nụ cười mới mẻ. Hắn thấy lòng như trẻ con, muốn làm nũng thị như bao đứa trẻ làm nũng mẹ. Rồi như một lẽ tự nhiên bất chợt, Chí thấy “thèm lương thiện, muốn làm hoà với mọi người biết bao! Mong muốn thị Nở sống chung…” Vậy là mùi vị bát cháo hành, nụ cười tin cẩn cùng với tình người mộc mạc đơn sơ đã đánh thức bản chất trong trắng, lương thiện của anh canh điền năm xưa. Khi tỉnh rượu cũng đó đó là lúc Chí Phèo khởi đầu tỉnh ngộ, lại khao khát một mái ấm gia đình niềm sung sướng, một môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường thiện lương sẽ được thực hiện cùng thị Nở.
Thì ra, trong bản chất của con quỷ dữ làng Vũ Đại vẫn là một con người rất đáng thương luôn khao khát được làm người lương thiện, chính tình thương giữa người với người đã làm thức tỉnh điều đó. Nhưng nụ cười của Chí Phèo không kéo dãn được bao lâu, sự trở về của lương tri lại nhanh gọn đẩy Chí Phèo đến đỉnh điểm của thảm kịch. Chí phèo đã bán đi nhân hình lẫn nhân tính, bộ mặt người lẫn linh hồn người để rồi trở thành hiện thân của con quỷ dữ – cực điểm của sự việc tha hoá. Thủ phạm là Bá Kiến, nhưng tham gia vào đó còn tồn tại định kiến của xã hội – lực lượng không kém phần tàn bạo, đẩy Chí đến cùng quẫn, bế tắc. Đại diện cho định kiến xã hội ấy đó đó là bà cô của Thị Nở. Bà ta đã nhất quyết ngăn cản mối tình này khiến con phố trở lại làm người lương thiện của Chí Phèo bị chặn lại. Đối diện với sự tàn bạo của xã hội, tình người thoáng thật mong manh và dễ bị tiêu tan.
Và đúng như vậy, Chí Phèo lại bị cự tuyệt. Hắn bị một người xấu đến tột bậc cự tuyệt, bị chính kỳ vọng duy nhất, khát khao cháy bỏng còn sót lại cự tuyệt. Chí “ngẩn người”, “sửng sốt”, “gọi thị lại, nắm lấy tay”nhưng không được. Đau đớn cùng cực, Chí Phèo mang rượu ra uống nhưng “càng uống càng tỉnh ra” và “tỉnh ra, chao ôi, buồn”. Rượu không thể làm tê liệt tâm trí của hắn nữa, rượu chỉ càng làm cho hắn thấm thía nỗi đau khôn cùng của thân phận. Hắn “ôm mặt khóc rưng rức và quyết định trả thù kẻ đã gây cho hắn ra nông nỗi này”. Lúc đầu Chí tính giết cả nhà Thị, hay là không cũng ăn vạ kêu làng cho bẽ mặt cái con đĩ thị đó. Thế nhưng trong tiềm thức từ cơn say, Chí nhận ra Bá Kiến mới đó đó là người cướp đi quyền làm người, bộ mặt người và linh hồn của hắn. Đây hoàn toàn có thể xem là khoảng chừng thời gian ngắn tỉnh táo nhất của Chí từ khi ra tù về, tỉnh táo để xác định quân địch: “Ai cho tao lương thiện?”, tỉnh táo để thể hiện mong ước cháy bỏng của tớ mình: “Tao muốn làm người lương thiện!” và tỉnh táo với sự thật phũ phàng trước mắt: “Tao không thể làm người lương thiện được nữa”. Những câu nói ấy như vừa thể hiện quyết tâm trả thù, vừa thể hiện niềm phẫn uất, bế tắc của Chí Phèo. Chí dõng dạc phán quyết Bá Kiến, và đâm chết hắn. Nhưng trả thù rồi thì sự thật vẫn không thể thay đổi. Cuối cùng, Chí Phèo chỉ từ con phố duy nhất là cái chết để được giải thoát, để chấm hết cái thảm kịch khốn cùng vì bị cự tuyệt quyền làm người này.
Vì thế hắn tự đâm mình, chết mà vẫn uất ức, vẫn muốn nói ra điều gì đó trong khát vọng bao thuở của hắn nhưng không thể phát thành lời. Cái chết bi thảm của Chí Phèo chứng tỏ ý thức nhân phẩm của hắn đã trở về. Nếu trước đây để bám lấy sự sống, Chí phải bán rẻ linh hồn thì hiện tại, để được sống như một con người đúng nghĩa, Chí phải từ bỏ mạng sống của tớ. Cái chết của Chí cũng tiềm ẩn những ý nghĩa sâu sắc. Nó thể hiện niềm khát khao cháy bỏng được sống lương thiện của Chí Phèo và cũng là lời tố cáo mãnh liệt xã hội thực dân phong kiến không những đưa người nông dân vào con phố cùng bần hoá, mà còn đẩy họ vào chỗ chết. Nam Cao thật tài tình khi phát hiện và miêu tả được những phẩm chất tốt đẹp của người nông dân ngay lúc họ đã bị trở thành thú dữ, và trả một chiếc giá đắt để quay lại làm người.
Qua đó, nhà văn gửi gắm lời kêu cứu khẩn thiết: hãy cứu lấy con người, bảo vệ quyền được làm người của mỗi thành viên trước mọi thế lực xấu xa của môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường. Đây đó đó là chiều sâu tư tưởng và là giá trị nhân đạo của tác phẩm. Cả đoạn văn không riêng gì có thành công về mặt nội dung mà còn cả về nghệ thuật và thẩm mỹ: kết cấu truyện vô cũng ngặt nghèo, logic; tình tiết mê hoặc, biến hoá giàu kịch tính, ngôn từ sống động, linh hoạt. Có thể đáng giá, đoạn văn viết về sự thức tỉnh của linh hồn Chí Phèo sau đêm gặp gỡ Thị Nở là một đoạn tuyệt bút, đầy chất thơ và tập trung tư tưởng nhân đạo sâu sắc, bất thần của Nam Cao. Và một thắc mắc lớn được đặt ra: làm thế nào để con người được sống một môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường con người? Điều đó chẳng những Bá Kiến không hiểu nổi mà cả xã hội bấy giờ cũng không thể trả lời được. Sự day dứt, bức thiết của thắc mắc ấy cũng đó đó là nét đặc sắc nhất đánh dấu “Chí Phèo” trở thành một trong những văn xuôi số 1 của văn học tân tiến Việt Nam.
Phân tích nhân vật Chí Phèo – Mẫu 8
Trước Cách mạng tháng Tám, số phận người nông dân là mối quan tâm số 1 của dòng văn học hiện thực phê phán. Ngô Tất Tố có Tắt đèn với chị Dậu, Nguyễn Công Hoan có Bước đường cùng với anh Pha,… Và đặc biệt là Nam Cao với hàng loạt tác phẩm xuất sắc về người nông dân Việt Nam trước Cách mạng. Trong số đó nổi lên hình tượng Chí Phèo trong tác phẩm cùng tên. Hình tượng nhân vật này đã để lại trong lòng người đọc nhiều cảm nhận sâu sắc.
Chí Phèo là ai? Mở đầu tác phẩm, Nam Cao đã ra mắt nhân vật của tớ một cách độc đáo. Nhà văn đế Chí Phèo hiện lên trong bộ dạng của một kẻ say rượu: “Hắn vừa đi vừa chửi”. Mà hắn chửi mới lạ lùng và ngoa ngoắt làm thế nào: “Hắn chửi trời, chửi đời, chửi cả làng Vũ Đại, chửi cả những ai không chửi nhau với hắn”. Không lạ sao được bởi khi chửi người ta thường phải hướng tới một đối tượng rõ ràng đằng này hắn hướng tới tất cả cuộc sống này, trời đất này. Lạ lùng hơn thế nữa, đây không phải là lần đầu tiên hắn chửi bỏi “Bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn chửi”. Vì sao hắn lại đến nông nỗi ấy? Nhân vật của Nam Cao vừa mới xuất hiện đã trở thành một ấn số khiến người đọc tò mò đoán định: con người ấy không tạo được chút cảm tính nào, song lại gieo vào lòng người một niềm xót xa – hắn anh ta phải có nỗi niềm khổ đau nào đó mới đến nỗi dùng rượu đế hủy hoại thân xác, những tiếng chửi đời ngoa ngoắt kia cũng nói lên một điều rằng gia chủ của nó đã bị mất hết niềm tin vào cuộc sống, vào con người trên thế gian này. Người đọc tò mò đọc tiếp trang truyện và quả thực, cuộc sống Chí Phèo hiện lên như một cuốn phim bi thảm.
Chí vốn là đứa trẻ bị bỏ rơi một cách tàn nhẫn, sự ra đời của hắn không được ai mong đợi. Nói trắng ra, hắn là một đứa con hoang, cha hắn không thừa nhận, mẹ hắn bỏ lại hắn ở cái lò gạch hoang mặc cho sống chết. Vậy là chỉ có cái lò gạch hoang là đón đợi hắn mà thôi. Khi Chí xám ngắt trong chiếc váy đụp thì những người dân nông dân nghèo khó đã nhặt hắn. Ban đầu là một anh đi thả ống lươn. Sau đó là một bà góa mù rồi bác phó cối. Khi bác phó cối chết, Chí Phèo thành đứa trẻ bơ vơ muốn có miếng ăn Chí phải đi hết nhà này đến nhà khác, nghèo khó và bẽ bàng. Đời hắn bọt bèo, lênh đênh, tội nghiệp chẳng khác chi một thứ cỏ dại trôi dạt hết góc này đến số nhọ. Âu đó cũng là tình cảnh chung của số phận người nông dân trước cách mạng, đời họ cũng dập dềnh theo những phen phiêu tán li gia. Kẻ đi ở đợ, người buôn thúng bán mẹt nay đây mai đó, cực nhục hơn phải tha hương cầu thực ở xứ người.
Đen năm mười tám đôi mươi, số phận đưa đẩy Chí tới mái ấm gia đình lí Kiến. Đen cửa nhà giàu tưởng tìm được bát cơm manh áo ai ngờ lại gặp địa ngục trần gian. Bởi cái con vợ ba “quỷ cái” của lí Kiến cứ bắt hắn bóp chân khêu gợi những chuyện dâm dạt. Hắn vùng vằng: tuy còn trẻ nhưng hắn cũng phân biệt được đâu là tình yêu chân chính đâu là thói dâm dục xấu xa. Sự cám dỗ đó không làm bản chất của Chí bị hạ nhục. Chí thực sự là chàng trai tự trọng, lương thiện. Suy cho cùng đó là bản chất tốt đẹp của người nông dân xưa, chất phác, thật thà và đầy tự trọng. Đọc đến đây, người đọc rất khó có thế quên hình ảnh chị Dậu của Ngô Tất Tố cầm nắm giấy bạc ném vào mặt tên quan bỉ ổi, đê tiện. Hay thân mật hơn là một nhân vật của chính Nam Cao, lão Hạc, lòng tự trọng đã khiến lão từ chối “gần như thể là hách dịch” mọi sự giúp sức của mọi người, và ở đầu cuối lão đã dùng cái chết để bảo toàn lòng tự trọng cao quý nơi con người mình.
Ở Chí Phèo, bản chất lương thiện ấy bị cái xã hội tăm tối ra sức hủy hoại. Nhà tù thực dân đã tiếp tay cho tên cường hào lí Kiến bắt giam Chí, biến hắn từ một người lương thiện thành con quỷ dữ.
Sau bảy, tám năm ở tù về Chí trở thành một con quỷ dữ đáng sợ “cái đầu thì trọc lốc”, “răng cạo trắng hớn”, “trông gớm chết”. Trên người hắn xăm đầy những hình thù quái dị – bản chất của hắn năm xưa đã biến mất. Bây giờ hắn là một kẻ ác chỉ biết thao tác ác. Nhà văn đã dùng đến hai lần từ “gớm chết” để bày tỏ sự kinh hãi và cũng là đế khu biệt hắn với những người dân dân lương thiện trong cái làng này. Sự lưu manh của Chí thể hiện rõ ràng ngay trong những hành vi thường nhật. Mua rượu không được hắn đốt quán, hắn lấy mảnh chai rạch mặt ăn vạ kêu làng… Hắn càng ác và đáng sợ hơn khi rơi vào tay bá Kiến rồi trở thành công cụ đắc lực cho hắn. Chỉ cần bá Kiến quăng cho vài hào hắn có thế đâm chém bất kể ai, làm tất cả những gì người ta sai. Càng ngày Chí càng trượt dài trên còn đường tội lỗi lưu manh.
Ở đây, với đặc điểm này của Chí Phèo, Nam Cao đã có một phát hiện mới trong đời sống người nông Việt Nam trước Cách mạng. Nếu chỉ tạm dừng ở việc miêu tả đời sống khốn cùng, quẫn bách, nỗi cực nhục bọt bèo của người nông dân thì đã có Tắt đèn, đã có Bước đường cùng,… Nhưng cái mới của Nam Cao là đã chỉ ra con phố bị lưu manh hóa về bản chất của người nông dân. Họ vốn chất phác, thật thà, lương thiện và đầy tự trọng. Có những người dân cả cuộc sống không ra khỏi lũy tre làng thì làm thế nào hoàn toàn có thể hại làng hại nước? Song nhà văn bằng ngòi bút sắc sảo, tỉnh táo đã vạch ra thủ phạm của tội ác đứng sau mỗi con quỷ lương tâm của người nông dân. Đó là những thủ đoạn đê tiện của bọn cường hào địa phương kết phù phù hợp với chào khắc nghiệt, tàn bạo của cơ quan ban ngành sở tại thực dân. Chính chúng đã tẩy não, đã nhào nặn lại và rồi bôi bẩn những tâm hồn vốn rất mong manh, lương thiện.
Sông, cái tốt đẹp thuộc về bản chất xưa kia ở Chí Phèo như một tiềm thức sâu xa, nó in như mặt trời có thế bị che mờ nhưng sẽ không bao giờ nguội tắt. Sau giấc ngủ dài mê man, nó cựa quậy, động đậy đòi tỉnh giấc. Nó thúc giục Chí Phèo trở thành người lương thiện.
Cuộc gặp gỡ với Thị Nở đã mở ra một bước ngoặt lớn lao trong cuộc sống Chí Phèo. Thị Nở chẳng khác nào ánh trăng mát lành của đêm ấy. Tình thương của Thị Nở chang khác nào dòng sông lấp lánh dưới ánh trăng gợi biết bao tình. Điều đó đã thức dậy cái bản chất lương thiện trong Chí làm nó sống lại và thực sự sống lại trong kiếp sống con người. Tình thương quả là một thứ biệt dược, nó hoàn toàn có thể Phục hồi, chữa lành cả những vết thương bị nhiễm trùng nặng nhất. Đoạn văn viết về sự thức tỉnh của Chí Phèo sau khi gặp Thị Nở tràn đầy chất thơ. Thị Nở đã làm sống lại trong Chí sự tự’ ý thức về mình. Chí Phèo sống lại với mong ước “một mái ấm gia đình nhỏ”, “chồng cày thuê cuốc mướn, vợ dệt vải quanh năm, hai đứa bỏ vốn nuôi con lọn”. Sau bao nhiêu năm, ngày hôm nay Chí lại nghe “tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá” hay “tiếng những người dân đi chợ về hỏi nhau: Hôm nay vải mấy xu hả dì?” Nhũng âm thanh ấy hôm nào chả có? Nhưng ngày hôm nay Chí mới nghe thấy bởi ngày hôm nay Chí mới bừng tỉnh, mới thiết tha khuynh hướng về môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường. Bát cháo hành Thị Nở đem đến làm Chí cảm động “Mắt ươn ướt nước” và “hắn cười thật hiền”. Rồi hắn muốn khuynh hướng về tương lai, một tương lai bình dị: mái ấm mái ấm gia đình. Nước mắt, lại là nước mắt đàn ông, Nam Cao từng gọi đó là “lăng kính biến hình của vũ trụ”. Ta có cảm hứng giọt nước mắt kia, nụ cười thật hiền trên môi Chí kia đã cuốn đi, đã xua tan quá khứ tối tăm, u ám của hắn. Có lẽ chính giọt nước mắt và nụ cười ấy của Chí Phèo Thị Nở đã có khi thầm nghĩ: “Có lúc hắn hiền như đất”. Rồi hắn nói với Thị Nở: “Cứ thế này mãi thì thích nhỉ… hay là mình sang ở với tớ một nhà cho vui”. Hắn khát khao muốn trở về thế giới người lương thiện: “Trời ơi hắn thèm lương thiện, hắn muốn làm hòa với mọi người biết bao, Thị Nở sẽ mở đường cho hắn”.
Chính những trang văn trên đã làm sáng bừng cho câu truyện và sáng bừng lên quãng đời trôi nổi, tăm tối của Chí Phèo. Chưa lúc nào từng cử chỉ, hành vi, câu nói của anh khiến ta cảm động như vậy. Chúng thể hiện một điều rằng: lần đầu tiên trong đời Chí Phèo gặp được lí tưởng, mục tiêu sống của đời mình. Nó nằm ở nơi người đàn xấu xí cả xã hội chê bai, xa lánh. Ước mơ giản dị, mong manh của hắn có thế làm bất kì ai cũng phải giật mình nhìn lại những gì mình đang có đế nâng niu và thấy trân trọng nó hon.
Nhưng thảm kịch đời Chí hơn thế, Thị Nở đã từ’ chối “lời cầu hôn” của hắn bởi bà cô Thị không được cho phép cháu bà lấy một thằng “chỉ có độc một chiếc nghề rạch mặt ăn vạ”. Ta không trách bà cô Thị Nở, đó cũng là quan điểm của những người dân trong xã hội đối với Chí Phèo. Tất cả đã coi hắn là con quỷ dữ không còn ai còn tin hắn, hắn đã bị cả xã hội cự tuyệt. Chí Phèo “ôm mặt khóc rưng rức”. Hắn rơi vào thảm kịch tuyệt vọng muốn làm người mà không còn ai công nhận. Thế là hắn tìm đến rượu “hắn càng uống càng tỉnh” hắn cứ uống cho tới lúc say mềm lại vác dao vừa đi vừa chơi. Hắn tiếp xúc với đời bằng tiếng chửi, còn đời trả lời hắn bằng tiếng chó sủa inh ỏi làng nước. Vậy là đã rõ, đời hắn đã đi vào kết quả cuối cùng, kiếp hắn cũng chỉ là kiếp chó mà thôi. Mồm thì chửi cô cháu nhà Thị Nở nhưng chân thì đưa hắn đến nhà bá Kiến. Đoạn văn được Nam Cao mô tả vô cùng tinh tế và hợp lý. Lúc này, Chí Phèo vừa tỉnh lại vừa say, say để lẩm bẩm giết chết “con khọm già” nhà Thị Nở, tỉnh đế đến nhà bá Kiến đi theo thói quen của tiềm thức sâu xa như một tất yếu. Đến nhà bá Kiến Chí Phèo không xin tiền mà đòi “làm người lương thiện”. Rõ ràng, thời điểm hiện nay hắn đã thấm thìa tình trạng tuyệt vọng vô phương cứu chữa của đời mình. Hắn hét lên: “Ai cho tao lương thiện?”. Câu hỏi của Chí Phèo cũng là thắc mắc của thời đại. Chang ai trả lời hắn bởi đó là “Một thắc mắc lớn không lời đáp” đớn đau đến vô cùng. Câu hỏi làm người đọc như lên một niềm cảm thương sâu sắc đối với những kiếp người xấu số không biết đi đâu về đâu trong cái xã hội ngục tù tăm tối ấy. Tuyệt vọng, Chí nhảy vào đâm chết bá Kiến và tự kết thúc cuộc sống mình.
Để Chí Phèo chết Nam Cao đã thể hiện được nhiều ý tưởng sâu xa góp thêm phần tạo nên giá trị hiện thực của tác phẩm. Chí Phèo chết đã trở thành một bản án tố cáo xã hội đương thời, một xã hội phi nhân nghĩa đã tước bỏ quyền sống quyền làm người của những người dân dân lương thiện. Chí chết cũng nghĩa là anh ấy không chịu quay lại con phố lưu manh, không chịu sống kiếp sống loài vật chuyên làm kẻ ác. Anh ấy thà chết chứ không chịu từ bỏ khát vọng hoàn lương. Đó là sự việc cảm thông và cũng là niềm tin của Nam Cao vào bản chất tốt đẹp của con người.
Khi miêu tả thảm kịch trong số phận của Chí Phèo, Nam Cao đã đi sâu lý giải những nguyên tự tạo nên một mạch của thảm kịch ấy. Trong số đó có nguyên nhân khách quan, xã hội nửa thực dân nửa phong kiến đã đấy con người vào vòng sa ngã. Cũng có nguyên nhân chủ quan với bản thân những người dân nông dân cùng cảnh ngộ lại quay sống lưng vào nhau, phủ nhận nhau, nhìn nhau bằng con mắt đầy định kiến, tiêu biểu là bà cô Thị Nở. Bị xua đuổi, đè nén, những người dân như Chí đến thời điểm hiện nay đã quay lại chống trả (dẫu sự chống trả vô cùng tiêu cực, nhưng họ còn biết làm gì hơn?) bằng con phố lưu manh. Hon nữa, Nam Cao còn nhắc tới Năm Thọ, Binh Chức với tư cách là những “vị tiền bối”, họ hàng gần xa với Chí Phèo. Kết thúc tác phẩm, Nam Cao để Thị Nở nhìn nhanh xuống một chiếc bụng và thấp thoáng hình ảnh “cái lò gạch cũ” hiện ra vắng người qua lại. Rất hoàn toàn có thể một Chí Phèo con sẽ ra đời để nối nghiệp bố. Hình tượng Chí Phèo được Nam Cao khắc hoạ thành công và khái quát thành quy luật bản chất của xã hội. Vậy muốn chấm hết thảm kịch của Chí Phèo nên phải tiêu diệt xã hội ấy đi. Đây đó đó là chiều sâu trong ngòi bút Nam Cao trong miêu tả hiện thực xã hội.
Hình tượng nhân vật Chí Phèo đế lại trong lòng người đọc nhiều niềm xúc động và lòng đồng cảm đối với những kiếp người tàn tạ trước Cách mạng tháng Tám. Cùng với những chị Dậu, anh Pha, lão Hạc,… hình tượng nhân vật Chí Phèo xác định tính tất yếu phải có một cuộc cách mạng dân tộc bản địa và cách mạng giai cấp đế đòi lại quyền sống cho những người dân dân Việt Nam khi đó. Cho đến ngày này, những nhân vật văn học ấy vẫn là những lời nhắc nhở, cảnh tỉnh tất cả chúng ta phải biết yêu hơn, trân trọng hơn niềm sung sướng mình đang có và ra sức góp sức xây dựng cuộc sống tươi đẹp này.
Phân tích nhân vật Chí Phèo – Mẫu 9
Chí Phèo là một trong những tác phẩm nổi bật nhất trong dòng văn học hiện thực Việt Nam đầu thế kỉ XX. Qua Chí Phèo, Nam Cao đã dựng lên bức tranh ám ảnh về vùng quê nghèo Việt Nam trước Cách mạng, nơi mà những con người hiền lành bị đẩy lui vào tới bước đường cùng mà tha hóa, trở thành những kẻ lưu manh. Và Chí Phèo được Nam Cao dựng lên là một con người như vậy! Hắn trở thành một hình tượng điển hình cho lớp người nông dân nghèo đói bị bức áp vào đường trong xã hội Việt Nam trước Cách mạng.
Chí Phèo là siêu phẩm của Nam Cao, là siêu phẩm nói của dòng văn học hiện thực Việt Nam. Nam Cao đã vẽ lên bức tranh làng quê Việt trước Cách mạng tháng Tám, nơi mà nghèo đói và những luật lệ áp chế con người, biến con người trở thành những kẻ khốn nạn, đẩy con người vào cảnh khốn cùng. Chí Phèo được sinh ra và lớn lên giữa một xã hội như vậy, một xã hội mà định kiến hoàn toàn có thể giết chết một con người và luật lệ thì được dựng lên trong tay những kẻ có quyền. Chí Phèo đã sống và bị những định kiến, luật lệ ấy áp tới đường cùng, trên con phố ấy, hắn đã tha hóa, trở thành một “con quỷ” sống của làng Vũ Đại để rồi đến khi chết, hắn vãn chỉ ở bên ngưỡng cửa được trở thành người lương thiện.
Chắc hẳn không một tác phẩm nào trong nền văn học Việt lại sở hữu một cách vào truyện đặc sắc như Chí Phèo của Nam Cao. Mở đầu câu truyện không phải là những lời hoa mĩ, đẹp đẽ và lại là tiếng chửi vang vọng qua từng câu trong trang sách. Tiếng chửi ấy mở ra thực trạng xuất hiện của hình tượng Chí Phèo – một con người “từng lương thiện”.
Chí Phèo không xuất hiện như Từ Hải rằng “Râu hùm, hàm én, mày ngài”, không còn một lời miêu tả hình dáng, bởi hắn xuất hiện bằng tiếng chửi trong cơn say “Hắn vừa đi vừa chửi. Bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn chửi”. Sự xuất hiện của hắn thật đặc biệt! Chẳng cần một lời miêu tả hình dáng, tất cả chúng ta vẫn như thấy hình ảnh của một tên say rượu, lảo đảo cất bước và cất tiếng chửi giữa xóm làng.
Thế nhưng, không như những người dân say rượu thông thường hay gây sự chửi bới vô cớ khác, Chí Phèo lại chửi theo một cách hợp lý mà hợp lý đến không bình thường. Tiếng chửi ấy nghe có vẻ như vô lý thế nhưng lại làm cho những người dân đọc cảm thấy vô cùng logic, vô cùng đúng đắn với một tên say rượu đang ngất ngưởng cãi nhau với đời. Tiếng chửi của Chí bắt nguồn từ trời, cái chung nhất của thế gian, nhưng “Trời có của riêng nhà nào?”, thế là hắn “chửi đời”, nhưng “đời là tất cả nhưng chẳng là ai”. Rồi hắn lại chửi cả làng Vũ Đại, rồi chửi đứa không chửi nhau với hắn, chửi đứa đẻ ra hắn. Cái chửi của Chí Phèo cứ liên tục thay đổi, tưởng như vô cớ mà ta lại thấy hợp lý vô cùng. Hắn chửi từ cái chung đến cái riêng, từ cái vô cùng đến cái rõ ràng. Chửi vậy mới đúng là một tên say rượu đang khật khưỡng bước đi, mong được một lời đáp trả từ xã hội, dù chỉ là một tiếng chửi, vậy mà chẳng ai quan tâm đến “không còn ai lên tiếng cả”, chỉ bởi hắn là một “con quỷ” khiến ai cũng lo âu.
Nam Cao rất thành công khi khắc họa hình ảnh Chí Phèo xuất hiện chỉ bằng một vài tiếng chửi. Nhưng chỉ thông qua đó thôi, tất cả chúng ta cũng mường tượng ra một kẻ lưu manh, khố rách áo ôm, không người thân trong gia đình thích, một kẻ luôn triền miên trong những cơn say mà cả xã hội xa lánh trong sợ hãi. Chỉ những kẻ như vậy mới hoàn toàn có thể chửi đời, chửi trời, chửi cả làng mà chẳng ai hề để ý để tâm. Nhưng nhìn sâu vào trong ta mới thấy, có lẽ rằng tiếng chửi là phương tiện tiếp xúc ở đầu cuối của Chí với cuộc sống để hắn nhận ra là hắn đang được sống giữa xã hội chứ không phải đơn độc một mình. Thế nhưng, chẳng ai thèm đếm xỉa đến hắn, cô lập hắn vào giữa cái xã hội thu nhỏ, để hắn trở nên lạc lõng, đơn độc.
Chí Phèo đã xuất hiện đặc sắc như vậy làm cho tất cả chúng ta tò mò tự hỏi, tại sao Chí lại là người như vậy? Phải chăng từ khi sinh ra Chí đã trở thành một kẻ nghiện rượu, một tên lưu manh như vậy? Hay còn vì sao, vì nguyên do gì đã đẩy hắn đến bước đường cùng như vậy?
Chí Phèo – hắn đã từng là một con người lương thiện. Có ai từng nghĩ một kẻ như Chí, một kẻ luôn “triền miên say”, luôn rạch mặt để ăn vạ, luôn chửi bới xóm làng đã từng là một con người lương thiện hay chưa? Vâng, đúng là thế, đúng là Chí Phèo đã và đang từng là một người nông dân hiền lành, lương thiện như bao người nông dân nghèo ở cái làng Vũ Đại này.
Chí Phèo mồ côi cha mẹ, chẳng ai biết ai đó đã sinh ra hắn “Hắn không biết, cả làng Vũ Đại cũng không còn ai biết”, bởi hắn được vứt bên một chiếc lò gạch cũ và được một người đi thả ống lươn nhặt được “trần truồng và xám ngắt trong một chiếc váy đụp để bên cái lò gạch bỏ không”. Hắn không cha không mẹ, không nhà cửa đất đai nhưng lại được lớn lên giữa vòng tay yêu thương, sự đùm bọc của xóm làng. Những điều ấy đã hun đúc lên một Chí Phèo cũng lương thiện, hiền lành với bao phẩm chất đạo đức chất phác như những người dân dân cày khác. Hắn lớn lên, cũng chăm chỉ làm lụng, kiếm sống nuôi thân. Hắn đi làm thuê cho Bá Kiến kiếm những đồng tiền bằng mồ hôi, bằng lao động chân tay, bằng chính sức lực của hắn. Hắn cũng như bao người trai làng hiền lành khác, có những mơ ước thật giản dị, nhỏ nhoi, được nên vợ nên chồng với một người con gái để xây lên “một mái ấm gia đình nho nhỏ” mà “chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải”. Ước mơ ấy đơn giản làm thế nào, nhỏ bé và chính đáng làm thế nào. Thế nhưng, những ước mơ cỏn con ấy đã trở thành mây khói khi hắn bị đẩy vào chốn lao tù.
Là một người lương thiện lại chất phác hiền lành, hắn cũng luôn có thể có lòng tự trọng tự tôn như những thằng đàn ông con trai khác. Bởi vậy, lúc bị bà Ba của Bá Kiến gọi tới “bóp chân”, hắn đã làm thật miễn cưỡng, “hắn thấy nhục hơn là thích”. Hắn có lòng tự trọng, có ý thức về nhân phẩm của chính mình, có lẽ rằng chính vì vậy, khi bị bắt làm cái việc không chính đáng ấy, “hắn vừa làm vừa run”.
Phải, Chí Phèo vốn đã từng là một người nông dân lương thiện như bao người nông dân khác trong xã hội đương thời ấy, trong cái làng Vũ Đại ấy. Hắn có ước mơ, có lòng tự trọng, có sự ý thức về nhân phẩm, tự trọng của tớ, hắn biết thao tác chăm chỉ làm lụng bằng đôi bàn tay, bằng mồ hôi, sức lao động của tớ để nuôi thân và hơn hết hắn có sự lương thiện mà bất kể con người nào từ khi lọt lòng vẫn luôn có.
Vậy mà, con người ấy đã biến hóa hẳn thành một kẻ khác từ khi phải vào tù. Hắn ra tù và trở thành một “con quỷ” khiến ai cũng phải kinh sợ, phải nín nhịn trước hắn. Ra tù, Chí Phèo thay đổi cả nhân hình, nhân tính. Liệu có ai nghĩ rằng đã từng có một Chí Phèo hiền lành, chân chất rất lâu rồi không?
Vậy tại sao Chí Phèo lại phải đi tù? Câu trả lời ấy đã được Nam Cao viết rõ trong tác phẩm, Chí Phèo bị Bá Kiến ghen nên đẩy vào tù. Bá Kiến ghen ghét chàng lực điền cao lớn, khỏe mạnh, thế nên đã dựng chuyện mà đẩy hắn vào tù. Và môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường trong chốn nhà tù thực dân đã biến hắn từ một chàng trai chăm chỉ làm lụng, hiền lành thành một kẻ nghiện rượu, một con quỷ khiến ai cũng phải kinh sợ.
Chí Phèo ra tù, chẳng còn như xưa, hắn biến hóa cả nhân hình, nhân tính của con người. Hắn chẳng còn là một chàng trai chất phác như xưa nữa mà triệt để thay đổi ngoại hình “Trông đặc như thằng săng đá. Cái đầu thì trọc lốc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt thì đen mà rất cơng cơng, hai mắt gờm gờm trông gớm chết”. Không chỉ có thế, trang phục của hắn cũng toát lên sự lo âu đối với người đối diện, nào là “quần nái đen với áo tây vàng. Cái ngực phanh, đầy những nét chạm trổ rồng phượng với một ông tướng cầm chùy, cả hai cánh tay cũng thế. Trông gớm chết!”. Chí Phèo đã thực sự biến hóa về ngoại hình rồi, mất đi cái nhân hình trước kia rồi. Một anh canh điền hiền lành, chất phác giờ đây lại trông “đặc như thằng săng đá” làm cho tất thảy cả cái làng Vũ Đại “mới đầu chẳng biết là ai”. Ai gặp hắn cũng dường như phải ngao ngán bởi sự thay đổi đến mức khiến người ta phải lo âu của Chí Phèo.
Thế nhưng, cái nhà tù đương thời ấy không riêng gì có biến hóa hình dạng của Chí, biến hắn trở nên gớm ghiếc, kinh hoàng trong mắt những người dân nông dân nghèo mà còn thay đổi hắn triệt để về nhân tính, biến hắn trở thành một “con quỷ” của làng Vũ Đại. Xưa kia, Chí chăm chỉ làm ăn, kiếm sống bằng sức lao động bằng đôi tay của tớ thì giờ đây, hắn chỉ chìm đặc trong những cơn say lướt khướt “hắn về ngày hôm trước, hôm sau đã thấy ngồi ở chợ uống rượu với thịt chó suốt trưa đến xế chiều. Rồi say khướt …”, và mọi khi say, hắn lại cất tiếng chửi và hành cái nghề “ăn vạ” của tớ. Hắn trở thành một tên lưu manh đúng thương hiệu và “sống bằng dọa nạt hay cướp giật”, bởi hắn đâu còn mục tiêu gì để sống hiền lành như xưa, bởi cái nhà tù ấy đã cướp đi hay đã dìm thật sâu vào bùn đen cái bản tính hiền lành ngày nào của hắn mất rồi.
Đến sau này, sau một lần ăn vạ Bá Kiến không thành và được Bá Kiến dỗ ngọt, Chí Phèo còn trở thành tay sai cho cụ Bá. Hắn cướp giật, đốt nhà, phá phách làng xóm, đâm thuê chém mướn cho Bá Kiến. Và thế là cái thằng Chí Phèo kia lại càng khiến người dân làng Vũ Đại thêm xa lánh hắn. Bởi hắn đâu còn là một một con người nữa, hắn đã bán linh hồn mình cho quỷ dữ mất rồi! Hắn đánh mất cả nhân hình nhân tính của tớ mất rồi.
Có thể nói Chí Phèo đó đó là một nạn nhân trực tiếp của nhà tù thực dân, của xã hội đương thời, của bọn cường hào ác bá. Hắn là điển hình cho hình ảnh một người nông dân chân chất bị dồn ép tới đường cùng mà trở nên xấu xa, mất dần đi cái tình lương thiện bản chất con người mình. Nếu như xã hội không còn những định kiến, nếu như xã hội công minh hơn, đẹp tốt hơn thì hẳn đã chẳng có một Chí Phèo tha hóa đến mức như vậy!
Phải nói rằng Nam Cao đã thực sự thành công khi xây dựng lên hình tượng nhân vật điển hình Chí Phèo luôn triền miên say và làm nghề ăn vạ. Để đến tận ngày hôm nay, thế hệ tất cả chúng ta vẫn luôn mãi ấn tượng với hình ảnh này, để ai mọi khi nhắc tới sự ăn vạ, lại nghĩ ngay ra hình ảnh một Chí Phèo chễm chệ với thói ăn vạ của tớ.
Những tưởng cuộc sống của Chí đã dừng ở đó, tạm dừng ngay lúc Chí tha hóa mà trở thành một kẻ chuyên đi cướp giật của xóm làng thì không, Nam Cao đã vô cùng nhân đạo khi cho Chí một tia ánh sáng le lói để Chí hoàn toàn có thể làm lại cuộc sống của tớ. Ánh sáng đó đó đó là Thị Nở. Cuộc gặp gỡ định mệnh của Chí Phèo và Thị Nở đã khiến hắn thức tỉnh. Mối tình của hai con người ấy quả là mê hoặc đặc biệt, bởi “ngưu tầm ngưu, mã tầm mã”, thế nhưng nó lại là một tư tưởng nhân đạo cực kỳ sâu sắc mà Nam Cao lồng ghép vào tác phẩm để nâng nó lên một tầm vóc mới.
Chí Phèo đến với người tình của tớ thật đúng với tên gọi của hắn, thật rất là … Chí Phèo. Bởi Thị Nở vốn là người phụ nữ “xấu xí, ngẩn ngơ, ế chồng”, đã ngoài ba mươi tuổi nhưng vì xấu và ngẩn ngơ nên chẳng ai thèm hỏi thị làm vợ. Trong một lần Thị đi kiếm nước ngoài bờ sông rồi ngủ quên, Chí Phèo đã gặp Thị trong lúc uống say trở về nhà và cả hai đã ăn nằm với nhau. Nếu như ban đầu, Thị mới chỉ khơi lên ở Chí cái bản năng đàn ông thì sau, cái sự chăm sóc dịu dàng êm ả mà ân tình của người đàn bà ấy đã khơi lên trong Chí cái bản tình lương thiện đã bị vùi sâu dưới tận đáy. Linh hồn Chí như được thức tỉnh, trở lại thành một con người chứ không phải là một con quỷ nữa.
Bởi lần đầu tiên, sáng hôm ấy, Chí tỉnh dậy mà không say. Hắn nhận ra “trời đã sáng từ lâu”, nhân ra những thanh âm quen thuộc của môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường thường ngày “tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá! Có tiếng cười nói của những người dân đi chợ. Anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá. Những tiếng quen thuộc ấy ngày nào chả có.”Lần đầu tiên sau bao năm ra tù, Chí Phèo mới được nghe thấy những thanh âm quen thuộc ấy, những tiếng cười nói, tiếng gõ mái chèo của môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường lao động xung quanh, hôm nào chả có “nhưng ngày hôm nay hắn mới nghe thấy…”. Hắn chợt “bâng khuâng” và thầy “lòng mơ hồ buồn”. Cuộc gặp gỡ với Thị Nở như thể tia chớp lóe sáng trong cuộc sống tăm tối của Chí, nó đã khơi gợi lên trong lòng Chí bao điều, cho Chí nhìn thấy rõ cuộc sống của tớ. Hắn chợt thấy rằng rất lâu rồi “cái gì rất xa xôi”, nhắc cho hắn rằng hắn cũng từng mơ ước về một môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường êm đềm như vậy “một mái ấm gia đình nho nhỏ. Chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải. Chúng lại bỏ một con lợn nuôi để làm vốn liếng. Khá giả thì mua dăm ba sào ruộng làm”. Nhưng cái mơ ước ấy đã xa xôi quá đỗi, giờ đây, hắn nhận ra cái thảm kịch của cuộc sống mình, cái thực tại đáng buồn khi “tỉnh dậy hắn thấy hắn già mà vẫn còn cô độc”. Và cái tương lai ở phía kia còn đáng buồn hơn “Hắn đã tới cái dốc bên kia của cuộc sống”, vậy mà chẳng có ai bầu bạn, chẳng có gì để nuôi thân, và sớm thôi “hắn đã như trông thấy trước tuổi già của hắn, đói rét và ốm đau, và cô độc”. Bao năm nay, Chí trước đó chưa từng một ngày tỉnh táo để nhận ra những cái đó, bởi hắn “bao giờ cũng say”, thì ngày hôm nay lần đầu tiên trong đời, hắn đủ tỉnh táo mà ý thức được số phận của tớ.
Nếu như trước kia, Chí Phèo sống trong vô thức, thì ngày hôm nay, Chí Phèo đã đủ tỉnh táo mà nhận thức được, thế cho nên vì thế hắn có những cảm xúc rất đời, rất thường như bao người khác là cái sợ về tuổi già và sự ốm đau, sự cô độc. Ngày trước, hắn là một con quỷ “sống bằng dọa nạt và cướp giật” thì giờ đây trong thâm tâm hắn bừng lên những cảm xúc đời thường, những mơ ước đời thường, phải chăng, sự lương thiện trong hắn đang trở về với hắn?
Và khi thấy Thị Nở bưng bát cháo còn bốc hơi tới trước mặt, hắn “rất ngạc nhiên” và thực sự xúc động “bởi lần này là lần thứ nhất hắn được một người đàn bà cho”. Hắn nhận bát cháo từ tay Thị nở và bỗng nhận ra rằng “cháo hành ăn rất ngon”. Bởi bát cháo ấy không riêng gì có được nấu bằng gạo bằng hành mà còn được nấu bởi mùi vị của tình yêu tình người, của yêu thương chân thực và niềm sung sướng giản dị, và tất cả những cái đó lần đầu tiên Chí Phèo được cảm nhận. Bởi vậy mà “hắn thấy mắt hình như ươn ướt”, một nỗi xúc động nghẹn ngào. Ai hoàn toàn có thể nhận ra đó là cái thằng Chí Phèo vẫn thường rạch mặt ăn vạ, đập đầu giờ đây lại hoàn toàn có thể hiền lành đến như vậy? Hắn đã thực trở lại là anh canh điền lương thiện ngày nào, anh nông dân với ước mơ giản dị mà khiêm nhường ngày nào. Giọt nước mắt còn thấp thoáng trên mắt Chí có lẽ rằng đó đó là giọt nước mắt niềm sung sướng mà người ta vẫn hay nói. Giọt nước mắt ấy đời thường vô cùng, con người vô cùng.
Như vậy, hoàn toàn có thể thấy, chính lòng yêu thương, tình người chân thực đã kéo Chí Phèo trở lại cái bản chất đẹp đẽ của người nông dân lao động – cái bản chất đã bị vùi lấp tận sâu bởi bọn cường hào và xã hội thực dân. Có thể nói, linh hồn của người nông dân nghèo Chí Phèo đã bị cướp đi bởi bầy lũ cường hào, thực dân trong xã hội, chúng muốn biến hắn trở thành cái công cụ để chúng sai khiến. Thế nhưng, giờ đây, Chí đã thức tỉnh thực sự rồi, cái lương thiện ẩn sâu tận con người hắn đã trở về rồi, và hắn lại khao khát một lần nữa được trở thành một con người như xưa. Tình yêu đã thức tỉnh hắn, “hắn thèm lương thiện”, hắn muốn được quay lại hòa nhập với mọi người. Hắn đã mơ tưởng đến môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường mà chính Thị là người sẽ mở đường cho hắn và hắn sẽ được nhận vào “cái xã hội phẳng phiu, thân thiện của những người dân lương thiện”. Chí Phèo đang mong đợi ngày được trở lại, hồi hộp trong kỳ vọng được trở lại làm người.
Có lẽ Nam Cao không phải một lần viết về sức mạnh mẽ và tự tin của tình yêu. Tình yêu hoàn toàn có thể biến con người ta trở lên tốt đẹp hơn mặc dầu tình yêu ấy có bị chế giễu, những con người trong tình yêu ấy bị cả xã hội hắt hủi. Chỉ cần họ tìm thấy ở nhau tình cảm chân thành, sự sẻ chia đồng cảm thì chắc như đinh, tình yêu chân chính sẽ đưa họ đến với những điều tốt đẹp hơn. Chính như Thị Nở – người đàn bà xấu xí ấy đã và đang khơi gợi lên linh hồn con người từ một con quỷ dữ mang tên Chí Phèo. Đó là một tư tưởng nhân đạo vô cùng sâu sắc mà chỉ có ngòi bút của Nam Cao mới đủ sức truyền tải.
Thế nhưng, Nam Cao cũng dựng lên một câu truyện về Chí Phèo không riêng gì có có vậy mà còn tồn tại những tình tiết biến hóa thật bất thần. Hai lần, người đọc cứ tưởng đã kết thúc câu truyện về cuộc sống của Chí Phèo thì Nam Cao lại một lần nữa mở ra những tình huống mới.
Có nhiều người nhận định rằng cuộc sống Chí Phèo là một thảm kịch của số phận, của tạo hóa trêu ngươi thì có lẽ rằng vẫn chưa hoàn toàn đúng chuẩn. Bởi lẽ, cuộc sống của Chí phải nói là thảm kịch thực sự thì phải là lúc hắn đã thức tỉnh, mong ước được làm lại cuộc sống, khao khát một môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường lương thiện thì lại bị cự tuyệt thật lạnh lùng: thảm kịch bị cự tuyệt quyền làm người.
Sau khi gặp Thị Nở, Chí Phèo đã mở lời với Thị “Hay là mình sang đây ở với tớ một nhà cho vui”, một lời tỏ tình thật đáng yêu quá đỗi. Bởi Chí tưởng rằng Thị sẽ dẫn Chí vào môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường đời thường, cho Chí một mái ấm gia đình nho nhỏ như mơ ước của Chí rất lâu rồi nhưng không. Định kiến của xã hội mà tiêu biểu ở đây là bà cô Thị Nở đã tước đi của hắn cái quyền làm người ấy. Bà cô Thị là một kẻ không chồng, đã ngoài năm mươi tuổi và khi thấy Thị hỏi bà về cái việc ấy, bà đã một mực ngăn cản Thị đến với Chí Phèo “Ngoài ba mươi tuổi… ai lại còn đi lấy chồng”, “Đàn ông đã chết hết cả rồi sao, và lại đâm đầu đi lấy một thằng không cha. Ai lại đi lấy thằng chỉ có một nghề là rạch mặt ra ăn vạ?”.
Chính cái định kiến xã hội, định kiến cổ hủ về một người đàn bà đã qua tuổi lấy chồng không được lấy chồng nữa, định kiến về một người không cha mồ côi mẹ, định kiến về một kẻ xấu thì mãi mãi không thể tốt lên được đã cướp đi của Chí tất cả những kỳ vọng vừa le lói, đẩy hắn vào tận cùng của thảm kịch cuộc sống.
Từ khi Thị Nở đến và “trút vào hắn tất cả những lời của bà cô” rồi “ngoay ngoáy cái mông đít đi về” thì hắn mới chợt hiểu ra rằng cái xã hội kia sẽ chẳng bao giờ công nhận mình. Ban đầu, hắn còn “ngạc nhiên”, còn kinh ngạc không hiểu tại sao Thị lại từ chối hắn sau khi đã ân cần lo ngại, chăm sóc cho hắn đến thế. Thế rồi, “hắn nghĩ ngợi một tí rồi hình như hiểu, hắn tự nhiên ngẩn người”. Từ lúc ấy, hắn gần như thể tuyệt vọng, bởi hắn đã kỳ vọng quá rằng hắn sẽ được thu nhận bởi cái xã hội ngoài kia, nhưng không, bị Thị Nở cự tuyệt thì cái xã hội ấy cũng tiếp tục cự tuyệt hắn như vậy mà thôi. Hắn sẽ chẳng còn đường nào mà trở lại nữa!
Trong cơn tuyệt vọng đầy đau khổ, Chí lại tìm đến với rượu, bởi chỉ có rượu mới giúp hắn trở lại là hắn, là một con quỷ, “là một kẻ mạnh”. Thế nhưng, càng lạ là ngày hôm nay, hắn “càng uống lại càng tỉnh ra”. Có lẽ là hắn say nhưng nếu như mọi lần, hắn quên hắn thảy tất cả mọi thứ xung quanh mình, cũng chẳng ý thức được nỗi đau khôn cùng của tớ thì ngày hôm nay, sau khi đã tìm lại được nhân tính con người, hắn mới nhận ra, mới hiểu được cái số phận đắng cay của tớ mà thấm thía nó. Những giọt nước mắt của Chí Phèo lại lần nữa xuất hiện “hắn ôm mặt khóc rưng rức”, thế nhưng chẳng còn là một giọt nước mắt niềm sung sướng trong yêu thương mà là giọt nước mắt của tận cùng đau khổ. Hắn khóc cho cuộc sống tăm tối của hắn, hắn vùng vẫy trong đám bùn lầy đen tối, muốn thoát ra, muốn trở lại với một “xã hội công minh và thân thiện của những con người lương thiện” để được sống, được làm người lương thiện một lần nữa nhưng chẳng ai cho hắn cái quyền ấy, tất cả mọi người. Những định kiến của xã hội đã giết chết đi linh hồn một con người như vậy, tước đoạt đi của con người ấy mọi thứ mà hắn đã có được, vùi hắn xuống tận sâu của bùn đen.
Lần uống rượu này của Chí, hắn lại như mọi lần lảo đảo và xách dao đi, ban đầu hắn lẩm bẩm tự nhủ phải đi “đâm chết cả nhà nó (Thị Nở), đâm chết con khọm già nhà nó”. Hắn cứ lảm nhảm, “cứ đi, cứ chửi, cứ dọa giết nó”, nhưng “nó” là ai? Lúc này, sau khi tỉnh ra, Chí Phèo mới thấm thía hơn bao giờ hết cái kẻ đã đẩy hắn đến bước đường ngày ngày hôm nay, có lẽ rằng chính thế nên hắn “cứ đi”, nhưng chẳng rẽ vào nhà Thị Nở và lại xông vào nhà cụ Bá. Trước mặt Bá Kiến, Chí Phèo “trợn mắt, chỉ vào mặt” lão mà dõng dạc lên tiếng đòi quyền làm người, quyền lương thiện, đòi lại khuôn mặt đã bị rạch nát của tớ.
Những kẻ bị dồn đến đường ác một khi đã thức tỉnh trở về thì chẳng thể ác được nữa, bởi họ đã ý thức được nhân phẩm của tớ, họ không thể đồng ý kiếp sống của thú vật được nữa. Và Chí Phèo cũng vậy. Chí Phèo chết sau khi đâm chết kẻ đã gây ra nỗi đau khổ của cuộc sống mình, hắn chết trước ngưỡng cửa được trở lại môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường, chết trong tâm trạng đầy thảm kịch, đầy đau đớn. Nếu như trước đây, để được sống, Chí Phèo phải bán mạng, bán linh hồn cho quỷ dữ thì giờ đây, nhân phẩm trở về, hắn quyết liệt giữ lại linh hồn lương thiện của tớ. Có nhiều ý kiến nhận định rằng Nam Cao đã thật tàn nhẫn khi cho Chí Phèo chết đi, thế nhưng, phải thật hiểu Nam Cao thì mới nhận ra, ông thực ra đã vô cùng nhân đạo khi cho Chí Phèo kết liễu cuộc sống mình như vậy. Bởi nếu hắn còn sống tiếp, thì hắn vĩnh viễn phải chịu kiếp cô độc, phải chịu đựng thảm kịch khốn khổ của cuộc sống mình, chết đi, có lẽ rằng hắn sẽ thanh thản, và hoàn toàn có thể sẽ lại được trở về làm một người lương thiện lần nữa.
Chí Phèo chết quằn quại giữa vũng máu, giữa niềm đau khổ vô hạn, và giữa khát khao thống thiết được trở lại làm người không thành. Câu hỏi ở đầu cuối của hắn với Bá Kiến, vừa đanh thép, vừa bi phẫn xót xa, làm cho ai nghe xong cũng chẳng khỏi day dứt “Ai cho tao lương thiện?”, ai cho hắn được một lần nữa là một con người, được sống một môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường con người?
Cái chết của Chí Phèo và hành vi giết chết Bá Kiến không riêng gì có mang một lớp ý nghĩa. Qua hành vi giết chết Bá Kiến, Nam Cao như muốn nói rằng đây là một sự trả thù bằng máu, bởi chính những kẻ cường hào lọc lõi như Bá Kiến là những kẻ đã đẩy những người dân nông dân vào tăm tối, vào bước đường cùng tuyệt vọng, phải bán linh hồn cho quỷ dữ để được sống. Và một khi người nông dân ấy lấy lại được ý thức về nhân phẩm của tớ, về quyền sống của tớ thì chính chúng là những kẻ phải nhận lấy sự trả thù, nhận lấy cái chết đầu tiên. Còn cái chết của Chí Phèo, hắn đã chết bên ngưỡng cửa của môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường lương thiện, đó là thảm kịch của những người dân nông dân mong ước đã có được một môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường yên ổn, được hòa nhập với xã hội, được yêu thương nhưng lại bị cả xã hội cự tuyệt, đẩy đến đường cùng, đến cái chết.
Nam Cao đã vô cùng thành công khi khắc họa hình ảnh của Chí Phèo từ một người nông dân hiền lành bị tha hóa mà trở thành một con quỷ. Ông cũng thành công khi xây dựng những xung đột xích míc nóng bức Một trong những tầng lớp trong xã hội để đặt nhân vật vào trong đó, vừa làm rõ nội tâm nhân vật vừa đẩy cao cao trào của câu truyện, vừa làm rõ xích míc sâu sắc giữa họ. Ông đã dựng lên hình tượng Chí Phèo trở thành điển hình cho những người dân nông dân trước Cách mạng tháng Tám, vùng vẫy trong bùn lầy tăm tối, bị áp bức tới không hề hình dáng con người.
Ít có nhà văn nào đã có được cái nhìn đầy tinh tế và sâu sắc như Nam Cao, bởi ông xây dựng lớp nhân vật nào thì cũng đều thể hiện trong đó tư tưởng nhân đạo sâu sắc của tớ, đặc biệt là nhân vật Chí Phèo này. Ông đã phản ánh được nỗi đau khổ và thảm kịch cuộc sống của con người ấy và lý giải nó rất là cặn kẽ và thấu đáo. Qua thảm kịch của người nông dân, ông lên án chính sách phong kiến nửa thực dân với những định kiến khắc nghiệt, với những kẻ cầm quyền ác độc đã làm cho con người chẳng thể đã có được niềm sung sướng dù là nhỏ nhoi. Ông cũng lên tiếng kêu cứu cho số phận những người dân dân nghèo, thấp cổ bé họng đầy đau khổ ấy, muốn họ được sống một môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường lương thiện và niềm sung sướng.
Chí Phèo là một siêu phẩm trong văn xuôi Việt Nam, đặc biệt là hình tượng nhân vật Chí Phèo – một nhân vật đã trở thành điển hình trong dòng văn học hiện thực. Nam Cao thực đã thành công khi xây dựng tâm lý nhân vật một cách xuất sắc với nghệ thuật và thẩm mỹ cấu tứ câu truyện rất linh hoạt. Ngòi bút của ông đã điển hình hóa nhân vật Chí Phèo để đến ngày hôm nay nhắc tới Chí Phèo, người ta lại nhớ ngay tới người nông dân nghèo, đau khổ khi bị tha hóa thành những kẻ lưu manh trong xã hội Việt Nam trước khi Cách mạng thành công.
Phân tích nhân vật Chí Phèo – Mẫu 10
Giai đoạn trong năm trước Cách mạng tháng 8 là thời kỳ vô cùng đen tối trong lịch sử dân tộc bản địa, trong đó số phận của những người dân nông dân dưới ách thống trị của thực dân phong kiến đã trở thành đề tài được nhiều nhà văn đương thời để ý quan tâm và khai thác tập trung, triệt để. Nổi bật trong số đó, phải kể tới những tác giả như Ngô Tất Tố với Tắt đèn, Nguyễn Công Hoan với Tinh thần thể dục 1, 2, hoặc Kim Lân với Vợ Nhặt,… Nhưng có lẽ rằng chưa bao giờ người ta lại thấy số phận người nông dân đau đớn, tuyệt vọng đến tột cùng như trong những tác phẩm của Nam Cao, một nhà văn có lối viết lạnh lùng, chân thực đến trần trụi của nền văn học hiện thực Việt Nam. Chí Phèo là một nhân vật điển hình và gây ấn tượng mạnh mẽ và tự tin trong văn đàn với số phận trái ngang và những thảm kịch đớn đau tàn phá cả thể xác lẫn tâm hồn, từ chuyện bị lưu manh hóa, cho tới bị tha hóa thành con quỷ dữ, rồi ở đầu cuối đớn đau nhất là thảm kịch bị từ chối quyền làm người.
Bi kịch của Chí Phèo có lẽ rằng đã bắt nguồn từ khi hắn mới lọt lòng mẹ, một đứa trẻ đỏ hỏn bị người ta bỏ rơi bên cái lò gạch cũ trên người chỉ quấn độc một chiếc váy đụp cũ, có biết bao nhiêu đáng thương và xót xa cho một kiếp người mới khởi đầu đã đầy đau thương? Hắn được đặt cho một tên gọi dẫu đơn giản nhưng nhiều ý nghĩa, phải tên hắn là Chí, một tên gọi hiền lành, đáng yêu biết bao. Đứa trẻ tội nghiệp ấy cũng chẳng có lấy nửa phần như mong ước là được một mái ấm gia đình tử tế nhận nuôi, mà bị truyền tay hết từ người này sang người khác, rồi ở đầu cuối lớn lên trong cái nôi nghèo khó của làng Vũ Đại. Thế rồi Chí cũng lớn lên yên ổn, trở thành một chàng trai khỏe mạnh, hiền lành, chất phác, tu chí làm ăn, trở thành anh canh điền cho nhà Bá Kiến, kiếm sống bằng chính mồ hôi công sức của con người của tớ mình. Không chỉ vậy con người anh còn nổi bật với những ước mơ dẫu giản dị nhưng cao đẹp, Chí ao ước có một mái ấm niềm sung sướng, chồng làm ruộng vợ dệt vải, có mảnh vườn xinh, có vài con lợn. Đó không phải là mơ ước gì quá cao xa bồng bột, nhưng có lẽ rằng đối với cuộc sống của chàng trai hơn 20 tuổi đầu nó lại là một thứ viển vông, thậm chí còn là một căn nguyên dẫn đến những tột cùng thảm kịch. Điều ấn tượng thứ hai về con người hiền lành, chất phác này ấy là tấm lòng tự trọng, biết giữ liêm sỉ, trước sự ve vãn mời gọi của bà ba – vợ Bá Kiến, nhưng một chàng trai đang độ tuổi thanh xuân là Chí lại chẳng hề có chút suy chuyển, Chí chỉ thấy nhục nhã. Cái lương tâm con người không được cho phép anh làm chuyện bại hoại ấy, dù là về thể xác hay cả về những quyền lợi tiền tài khác, trong tâm hồn anh hiện lên một triết lý rất đáng để người ta trân trọng yêu thương rằng “Hai mươi tuổi, người ta không là đá, nhưng cũng không hoàn toàn là xác thịt. người ta không thích cái gì người ta khinh”. Thế mà, lẽ sống lương thiện, sạch sẽ ấy lại phải chịu cái kiếp vùi dập dưới ách thống trị của chính sách tàn ác, thực dân nửa phong kiến bởi chính cái lòng lương thiện của tớ.
Từ Chí trở thành Chí Phèo, cũng chỉ bởi cái xấu xa đê tiện của lũ người thống trị, một người đàn bà đa dâm, lăng loàn, một người đàn ông sợ vợ, bất lực là Bá Kiến chẳng biết trút cái sự ghen tức, phẫn nộ của tớ vào đâu ngoại trừ anh canh điền tội nghiệp. Và thế là Chí nghiễm nhiên được ban cho cái tội ăn cắp, ăn trộm, rồi bị tống thẳng vào tù 7, 8 năm trời, dở sống dở chết với lũ quan sai. Nhưng nó đâu phải là một chiếc nhà tù thông thường cho những người dân ta thời cơ được sống, được tái tạo, tuy nhiên Chí cũng chẳng làm gì sai. Mà cái nhà tù ấy đã đày đọa, nhào nặn biến con người ta thành một kẻ ghê gớm, bặm trợn, biến Chí thành Chí Phèo, biến một người từ biết tự trọng, liên sỉ thành một kẻ lưu manh, suy đồi về đạo đức, cũng chẳng thèm nghe biết tự trọng là gì nữa. Còn đâu một chàng trai độ hai mươi tuổi sung sức, trẻ trung mà giờ đây người ta chỉ thấy ái ngại, lo âu trước một con người dân có dáng vóc khác thường, khác thường “trông đặc như thằng sắng cá! Cái đầu thì trọc lóc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt thì đen mà rất câng câng, hai mắt gườm gườm trông gớm chết! Hắn mặc quần áo nái đen với cái áo tây vàng. Cái ngực phanh đầy những nét chạm trổ rồng, phượng với một ông tướng cầm chùy, cả hai cánh tay cũng thế. Trông gớm chết!”. Người ta đã không hề nhận ra anh canh điền hiền lành, chất phác rất lâu rồi nữa, mà trước mắt chỉ thấy một kẻ trông đặc như lưu manh, và rồi người ta lại càng chắc như đinh điều đó hơn khi tận mắt tận mắt chứng kiến hắn uống rượu ăn thịt chó ở ngoài chợ suốt từ trưa tới chiều. Đến lúc đã say khướt thì chân nam đá chân chiêu mò đến nhà Bá Kiến vừa đi vừa chửi, không còn ai dám tiếp hắn hay chửi lại, thành thử ra người ta thấy xuất hiện một hình ảnh bi hài, người chó xướng ca khi “chỉ có ba con chó dữ với một thằng say rượu!”. Rồi người ta còn bất thần hơn khi thấy thằng say rượu ấy sống chết lăn vào đánh nhau với Lý Cường con trai của Bá Kiến, đánh không lại thì nằm lăn ra ăn vạ, và ăn vạ một cách vô cùng cực đoan ghê rợn. Chí Phèo đập nát vỏ chai rồi tự rạch mặt mình, máu me chảy bê bết, sẵn sàng lên giọng thách thức với Bá Kiến “Tao chỉ liều chết với bố con nhà mày đây thôi”. Như thế hoàn toàn có thể thấy rõ rằng, Chí Phèo đã hoàn toàn bị tha hóa về nhân cách trở thành một kẻ lưu manh đúng thương hiệu, cực đoan và ghê gớm
Thế nhưng, những tưởng sự liều mạng và ngoại hình kinh khủng của Chí sẽ khiến Bá Kiến sợ, nhưng trái lại nó lại trở thành món lợi cho kẻ tà đạo xảo lọc lõi như Bá kiến, bởi vốn dĩ ông ta đã quá hiểu và quá quen với những kẻ như Chí Phèo. Sự u mê, ít học của Chí đã khiến hắn trượt dài trên con phố tha hóa nhân cách vào mức đường không thể vãn hồi. Bá kiến chỉ bằng vài lời ngon ngọt, êm tai, thêm vài đồng tiền đã hoàn toàn có thể dỗ dành Chí Phèo trở thành tay sai cho mình, thay mình đâm thuê chém mướn, trở thành con qủy dữ của làng Vũ Đại. Còn đắng cay thay Chí Phèo lại không hề nhận ra mình đang tiếp tay cho quân địch, đang tiếp tay cho điều ác, mà vẫn ngày ngày bán lẻ nhân phương pháp để lấy vài đồng bạc uống rượu triền miên hơn chục năm trời. Để rồi trong tầm mắt của làng Vũ Đại, Chí đã trở thành một con gì ấy rất lạ, không phải một con người dân có nhân tính mà là một khuôn mặt “vàng vàng và lại muốn xạm màu gio; nó vằn dọc vằn ngang, không thứ tự, biết bao nhiêu là sẹo”. Đọc mà thấy xót xa cho một kiếp người chẳng được làm người, và lại được xem như một “loài vật lạ”, từ một kẻ vốn chỉ ham rượu chè đến một kẻ triền miên trong những cơn say dài, “cơn say của hắn tràn cơn này qua cơn khác, thành một cơn dài, mênh mông, hắn ăn trong lúc say, ngủ trong lúc say, thức dậy vẫn còn say, đập đầu rạch mặt chửi bới, dọa nạt trong lúc say, uống rượu trong lúc say, để rồi say nữa, say vô tận” Suốt 15 năm, nhưng đời người đã có được bao nhiêu cái 15 năm ấy, Chí Phèo đang tự tay chôn vùi cuộc sống mình với sự ủng hộ tuyệt đối của bè lũ thống trị phong kiến tay sai, thật xót xa và đau đớn. Rượu đã dẫn lối cho Chí nhảy vào những cuộc thanh trừng mà Bá Kiến chỉ huy, biết “bao nhiêu việc ức hiếp, phá phách, đâm chém, mưu hại, người ta giao cho hắn làm!”, rồi riết hắn nghĩ đó đó đó là cuộc sống mình. Nhưng người ta vẫn hoàn toàn có thể nhận ra rằng, Chí Phèo dẫu có tha hóa, lưu manh hóa thì hắn vẫn khao khát được tiếp xúc lắm, nhưng cái cách tiếp xúc của hắn làm người ta ngày càng sợ và xa lánh. Hắn chửi trời, đất, chửi tất cả và “chửi đứa chết mẹ nào đẻ ra thân hắn, đẻ ra cái thằng Chí Phèo?”, để khiến hắn đớn đau, lay lắt trên đời hơn 40 năm ròng rã. Cuối cùng thì chẳng ai thèm quan tâm đến cái thằng chuyên chửi ấy, người ta chỉ cốt sao tránh cho thật xa, Chí Phèo phải nhận thảm kịch thất bại trong tiếp xúc, bị từ chối quyền làm người trong cô độc và tuyệt vọng.
Có lẽ thảm kịch của Chí chỉ tạm dừng ở đấy thôi, nhưng không cái xã hội thối nát này nó không dồn con người ta vào đường cùng thì có lẽ rằng vẫn không chịu buông tha. Cuộc gặp gỡ với Thị Nở, đó đó là bước ngoặt lớn số 1 trong đời Chí, Tính từ lúc cái ngày hắn bị tống vào tù. Người đàn bà xấu đau xấu đớn ấy, lại đem đến cho Chí những nhận thức sáng sủa về thế giới xung quanh, đó là tiếng chim hót ríu rít, tiếng người nói chuyện cười đùa, và cả thứ ánh sáng mặt trời qua vách nứa mà có lẽ rằng gần 20 năm qua hắn chẳng hề ngó ngàng tới. Sau khi nhận thức được sự sống ngoài kia, hắn mới nhìn lại cái thân thể yếu ớt, rã rời của tớ, hắn chợt nhận ra tôi đã bước sang hẳn bên kia con dốc của cuộc sống trong vô thức. Rồi Chí Phèo cũng dường như Dự kiến được tuổi già ốm yếu, bệnh tật và sự cô độc. Hắn còn sợ cái đói cái rét hơn hết sự đơn độc, bởi vốn dĩ hắn đã đơn độc lắm rồi. Những lời tình tứ, ân cần và bát cháo hành nóng hổi của Thị Nở đã làm phát cháy rực rỡ dậy những khao khát niềm sung sướng, khao khát được quay về cuộc sống lương thiện, làm sống lại những mơ ước thời trai trẻ “Trời ơi! Hắn thèm lương thiện, hắn muốn làm hòa với mọi người biết bao!(…). Họ sẽ nhận lại hắn vào cái xã hội phẳng phiu, thân thiện của những người dân lương thiện…”.. Sau ngần ấy năm bê tha, ở đầu cuối cái tâm hồn thiện lương, đã quay trở lại với Chí, hắn khóc vì xúc động trước cái tình người của Thị Nở, rồi sau đó là tình yêu với thị, và những mong ước có lẽ rằng sẽ trở thành hiện thực. Và Thị Nở sẽ trở thành cầu nối dẫn hắn về với môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường thông thường, được hưởng niềm sung sướng và hắn lại như xưa, sống chan hòa trong vòng tay yêu thương của làng Vũ Đại.
Nhưng trời nào có chiều lòng người, chỉ một câu nói chua ngoa nóng bức của bà cô, người đàn bà ế chỏng trơ, thấy cháu gái có chồng thì liền không cam lòng, và sự dở hơi của Thị Nở đã hoàn toàn chặt đứt mọi kỳ vọng của Chí, đẩy hắn vào vực sâu không lối thoát. Khiến hắn nhận ra sự thật nghiệt ngã rằng xã hội và những định kiến sẽ chẳng bao giờ cho hắn làm lại từ đầu, không bao giờ. Việc Chí Phèo giết Bá Kiến và tự sát hoàn toàn có thể xem là một chiếc phối hợp lý nhất cho những thảm kịch chất chồng của nhân vật. Là minh chứng cho việc quay lại của tính người, bản chất lương thiện bất diệt trong tâm hồn Chí Phèo, đồng thời cũng là nhận thức của Chí về bộ mặt của những kẻ cầm quyền, mà chỉ khi tiêu diệt chúng thì thảm kịch mới kết thúc triệt để.
Chí Phèo của Nam Cao là một tác phẩm xuất sắc và tiêu biểu nhất cho nền văn học hiện thực Việt Nam trước Cách mạng. Phản ánh sâu sắc số phận cùng khổ của người nông dân trong xã hội cũ và sự tàn ác, vô nhân đạo của giai cấp thống trị đã đẩy con người ta vào bước đường tha hóa, thảm kịch đến tột cùng. Bên cạnh đó một giá trị không kém phần quan trọng của tác phẩm đó đó đó là thể hiện được vẻ đẹp bất diệt của tấm lòng lương thiện, tình người còn ẩn sâu trong tâm hồn nhân vật, dẫu rằng nó có bị giày vò, chà đạp bởi đủ thứ bất công.
Phân tích nhân vật Chí Phèo – Mẫu 11
Nam Cao là một trong những nhà văn hiện thực tiêu biểu nhất của văn học Việt Nam tân tiến. Trong suốt sự nghiệp cầm bút của tớ, ông luôn có những trăn trở, nghĩ suy về sống và viết. Mỗi tác phẩm của Nam Cao đều khuynh hướng về con người, vì con người, và với ông, đỉnh cao của sự việc sáng tạo là những cái mới mẻ, ông từng viết: “Văn chương không cần đến sự khéo tay, tuân theo một chiếc khuôn mẫu. Văn chương chỉ dung nạp những người dân biết đào sâu, biết tìm tòi, khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo ra cái gì chưa tồn tại”. Có lẽ chính bởi những quan niệm nghệ thuật và thẩm mỹ chân chính ấy mà Nam Cao đã phát hành hàng loạt những tiểu thuyết, truyện ngắn thành công, đánh đấu tên tuổi của tớ trên văn đàn văn học.
Truyện ngắn “Chí Phèo” là tác phẩm xuất sắc đã cho tất cả chúng ta biết được tài năng nghệ thuật và thẩm mỹ trong ngòi bút điêu luyện của nhà văn, đồng thời qua đó phản ánh được số phận con người với tấn thảm kịch đau đớn nhất- thảm kịch bị cự tuyệt quyền làm người. Nhân vật Chí Phèo là nhân vật tư tưởng của tác phẩm.
Chí Phèo xuất hiện trong tác phẩm với tiếng chửi đời, chửi người một cách bất cần. Hắn chửi mà chẳng ai màng quan tâm, để ý tới, tiếng chửi tiềm ẩn cả những sự xót xa, cả đau thương và tủi nhục. Phải chăng Chí cũng đang khát khao đã có được sự quan tâm, lời hỏi han từ ai đó, nhưng chẳng một ai, chẳng một ai trong cái làng ấy thực lòng để tâm đến Chí. Tiếng chửi chua chát ấy mở đầu cho câu truyện thương tâm về cuộc sống Chí.
Chí Phèo vốn sinh ra đã xấu số, thiếu thốn sự yêu thương, tình thân mái ấm gia đình. Hắn được một người đi thả ống lươn thấy với bộ dạng trần truồng đặt trong cái váy đúp nơi lò gạch cũ bỏ không nhặt về rồi đem cho một bà goá mù. Trớ trêu thay, mụ lại bị đem bán cho phó côi, một người già mà không còn con. Khi bác phó côi chết đi, Chí lại sống một thân một mình, bơ vơ.
Cuộc đời rủi ro mắn ấy lại cứ thế vận vào con người tội nghiệp kia. Chí phải đi ở làm thuê cuốc mướn để có cái ăn nuôi sống bản thân mình, dù vậy, Chí vẫn rất chăm chỉ lại lương thiện và có lòng tự trọng. Cũng như bao người khác, Chí cũng khát khao đã có được bình yên trong ngôi nhà nhỏ “có một mái ấm gia đình nho nhỏ, chồng cuốc mướn, cày thuê, vợ dệt vải”, vậy đấy, những người dân nông dân nghèo họ đâu mong giàu sang phú quý chỉ mong sao được ấm êm, tình cảm yêu thương gắn bó dành lẫn nhau rồi cùng nhau nỗ lực mà làm ăn vậy thôi. Nhưng trong cả đến cái ước mơ nhỏ nhoi ấy cũng xa vời với Chí, đắng cay hơn, Chí phải trải qua những thảm kịch tồi tệ nhất cuộc sống.
Vào làm thuê cho Bá Kiến, vì sự lẳng lơ của bà vợ ba trẻ mà Chí Phèo phải chịu cái ghen oan của Bá Kiến. Bị đẩy vào tù tội ngót 7, 8 năm trời, Chí Phèo trở thành một con người khác, một còn người mất đi cả hình hài vốn có, mất đi cả nhân tính trước đây, giờ đây người ta xem Chí như một con quỷ dữ của làng Vũ Đại..
Chí Phèo trở về với cái ngoại hình ghê sợ: “Cái đầu thì trọc lóc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt thì đen mà rất câng câng, hai mắt gườm gườm trông gớm chết”. Trong bộ dạng với chiếc quần nái màu đen, cái áo tây vàng, ngực, cánh tay chạm trỗ những rồng phượng, ai nhìn thấy cũng phải thốt lên “trông gớm chết!”. Cái nhân dạng xấu xí, tồi tệ đến thế nào mà còn tồn tại tính cách hướng thiện thì người đời còn để tâm, nhưng Chí Phèo ra tù tính tình cũng đổi khác, hắn uống rượu say khướt một ngày dài từ trưa tới tối, rồi vác thân đến nhà Bá Kiến làm mưa làm gió ăn vạ. Tưởng cương quyết vạch tội ác của bầy lũ thất đức kia những chỉ vài câu dỗ ngọt, vài chén rượu thừa, vài đồng bạc thuê, Chí lại xuôi lòng mà làm thuê cho hắn “Chí Phèo chẳng biết họ hàng ra làm thế nào, nhưng cũng thấy lòng nguôi nguôi….Vậy mà không: cái cụ bá thét ra lửa ấy lại xử nhũn, mời hắn vào nhà xơi nước. Thôi cũng hả, đã xử nhũn thì hắn vào”. Tên Bá Kiến độc ác kia lại dàn xếp với ý nghĩ ngông cuồng có tính toán của hắn: ” Không có những thằng đầu bò thì lấy ai mà trị những thằng đầu bò? ” để dùng Chí Phèo như một tên lưu manh, đầu bò. Và Chí đã sập bẫy Bá Kiến, từ đấy hắn làm hại không biết bao nhiêu người, phá phách của cải của bao nhiêu mái ấm gia đình lương thiện. Hắn châm lửa đốt nhà đất của mụ hàng rượu, hắn đòi nợ cho Bá Kiến rồi tự huênh hoàng: “anh hùng làng này cóc có thằng nào bằng ta!”. Được nhận vài đồng bạc, vài sào ruộng, Chí càng hả hê sung sướng, rồi đâm đầu theo tên Bá Kiên gian hùng, hiểm độc. Theo thời gian, hắn cứ thế như một kẻ vô danh, không tên không tuổi, “Bây giờ thì hắn đã thành người không tuổi rồi. Ba mươi tám hay ba mươi chín? Bốn mươi hay ngoài bốn mươi? Cái mặt hắn không trẻ cũng không già; nó không hề phải là mặt người; nó là mặt của loài vật lạ, nhìn mặt những loài vật có bao giờ biết tuổi?”. Hắn không còn cả thẻ biên tuổi, trong làng xem hắn là dân lưu tán, vậy mà tội lỗi của Chí nếu viết ra sớ cũng dài ngốn giấy “Bao nhiêu việc ức hiếp, phá phách, đâm chém, mưu hại, người ta giao cho hắn làm!”. Đau đớn thay cái xã hội với những kẻ tàn ác, những kẻ vì quyền lợi, mục tiêu thành viên mà đẩy con người đến đường cùng của sự việc tha hoá, dậy con người đi từ tội lỗi này đến tội lỗi khác. Chí trở thành một kẻ tà đạo ác bởi bàn tay kẻ tà đạo ác tạo nên, Chí giờ đây không hề là một Chí của năm nào nữa, Chí chẳng hề biết được rằng mình chính giờ đây lại “là con quỷ dữ của làng Vũ Ðại”. Người ta xa lánh, sợ hãi hắn như xa lánh một điều gì đó đáng sợ, ghê tởm.
Những tưởng rồi sẽ chẳng có ai đánh thức được phần người trong kẻ tha hoá kia. Nhưng chính trái tim yêu thương hay lòng thương hại của một cô nàng xấu xí lại cho Chí cảm nhận được tình người. Chí gặp Thị Nở nơi vườn chuối khi hắn đang say khướt, sự thú vị mà hắn cảm nhận được từ một người “ma chê quỷ hờn” làm hắn “rộn rạo khắp người”. Và sau cái đêm trăng sáng ấy, Chí mở mắt, cảm nhận được hết những điều xung quanh mà lâu nay hắn không hề biết, không hề quan tâm tới, lòng hắn có chút bâng khuâng, lạ lùng: “Hắn bâng khuâng như tỉnh dậy, hắn thấy miệng đắng, lòng mơ hồ buồn. Người thì bủn rủn, chân tay không buồn nhấc, hay là đói rượu, hắn hơi rùng mình. Ruột gan lại nôn nao lên một tý. Hắn sợ rượu cũng như những người dân ốm sợ cơm. Tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá! Có tiếng cười nói của những người dân đi chợ. Anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá”, rồi hắn nôn nao nhớ lại những ước mơ bình dị xưa kia của tớ. Bát cháo của Thị đã cứu vớt tâm hồn Chí, Chí khởi đầu thấy được thực tại quá nghiệt ngã của tớ, nghĩ về một tương lai đầy những nỗi cô độc, đói rét ,ốm đau, hắn khởi đầu thấy sợ hãi, sợ hãi tột cùng. Còn biết sợ là còn tồn tại tính người, còn biết sợ mới đó đó là con người thực trong Chí. Chí khởi đầu hồi sinh chính mình, khởi đầu biết nhận thức về cuộc sống mình một lần nữa. Chí cảm động đến phát khóc khi bưng bát cháo trên tay, bởi từ trước tới nay miếng ăn đều do hắn cướp bóc mà đã có được, Thị là người đầu tiên cho hắn cháo một cách tự nguyện như vậy. Chí thấy ăn năn và hối hận, Chí khát khao, nghĩ suy được làm người lương thiện, được cùng sống vui vẻ với mọi người xung quanh: “Trời ơi! Hắn thèm lương thiện, hắn muốn làm hòa với mọi người biết bao! Thị Nở sẽ mở đường cho hắn. Thị hoàn toàn có thể sống yên ổn với hắn thì sao người khác lại không thể được”.
Lấp lánh lương tri trong người Chí lại không thể thắng nổi sự tàn bạo của xã hội lúc bấy giờ. Chí một lần nữa lại rơi vào thảm kịch. Hắn muốn được chung sống cùng Thị nhưng Thị lại cự tuyệt hắn, những lời lẽ cay nghiệt, mỉa mai nhưng là sự việc thực của bà cô khiến hắn càng tức giận, đau đớn. Dù đã nỗ lực nhưng mọi sự đều không thể thay đổi bởi cái định kiến, nghĩ suy mà người ta gán vào trong cái nhân hình của Chí, người ta khinh sợ Chí, khước từ một kẻ như Chí làm chồng. Nỗi cay đắng cuộn trào, sự căm thù càng lớn, Chí vác dao hòng giết bà cô nhưng bước chân hướng tới nhà tên Bá Kiến, bởi trong Chí thời điểm hiện nay đã hiểu ra rằng, kẻ đẩy hắn vào đường cùng, vào kết cục tàn nhẫn bị thảm này là tên gọi Bá Kiến hung tàn chứ không là ai khác. Chí đã giết chết Bá Kiến, kết thúc cuộc sống đầy đau khổ, bi đát của chính mình. Một cái chết đáng thương, một chiếc chết để lại cho lòng người những nghĩ suy , trăn trở, cái chết tố cáo một xã hội thực dân đã đẩy những người dân khốn khổ vào cái chết bi thương. Đến khi chết, Chí vẫn kêu gào những tiếng xót xa: “Trời ơi! Hắn thèm lương thiện, hắn muốn làm hòa”. “Không được! Ai cho tao lương thiện? Làm thế nào cho mất được những vết mảnh chai trên mặt này? Tao không thể là người lương thiện nữa. Biết không? Chỉ có một cách… biết không! Chỉ có một cách là… cái này biết không?”
Bằng việc đặt nhân vật vào thực trạng điển hình, Nam Cao đã khắc hoạ nên nhân vật Chí Phèo rất là thành công. Qua nhân vật Chí Phèo ta hiểu hơn được những khốn khổ của người nông dân trước cách mạng, thêm phẫn nộ một xã hội mà ngay chính cả quyền được sống, được làm người của con người cũng trở nên tước đoạt.
Phân tích nhân vật Chí Phèo – Mẫu 12
Khi nhận định về những tác phẩm của Nam Cao, Nguyễn Hoành Khung nhận định rằng: “Trong mảnh sáng tác về nông dân của Nam Cao, người đọc thường gặp những nhân vật xấu xí, thô lỗ cục cằn và những chuyện nhục nhã của tớ. Chính vì thế mà một số trong những người dân tỏ ra không tin giá trị hiện thực và nhân đạo của ngòi bút Nam Cao, có biết đâu rằng, chính với đám nhân vật “có vấn để” đó mà cái nhìn hiện thực và quan điểm nhân đạo của nhà văn mới thể hiện rõ, đầy đủ nhất”.
Và nhân vật Chí Phèo trong tác phẩm cùng tên của Nam Cao là một nhân vật “có vấn đề” như vậy, nhưng chính những lời văn mà tác giả viết về nhân vật này và những thảm kịch mà y phải chịu đựng đã thể hiện được giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc của tác phẩm mà Nam Cao muốn gửi gắm qua nhân vật này.
Chí Phèo có một tuổi thơ thật xấu số: Ngay từ khi chào đời, Chí Phèo đã là một đứa con hoang, bị bỏ rơi trong cái lò gạch cũ và không biết cha mẹ mình là ai. Chí lớn lên nhờ việc đùm bọc, nuôi nấng của dân làng. Lớn lên Chí đi ở hết nhà này đến nhà nọ. Cứ như vậy, Chí lớn lên bình yên Một trong những người dân dân nghèo khổ nhưng hiền lành. Chí cũng luôn có thể có ước mơ riêng của tớ, đó là có một mái ấm gia đình nho nhỏ “chồng cuốc mướn, cày thuê, vợ dệt vải”.
Đến năm hai mươi tuổi, Chí trở thành một chàng trai có vẻ như đẹp toàn vẹn từ ngoại hình mạnh khỏe cho tới nội tâm hiền lành. Nhưng rồi Chí đi làm cho nhà Bá Kiến và cũng chỉ vì chuyện ghen tuông vớ vẩn Chí bị đẩy vào tù, sau bảy, tám năm biệt tích trở về làng giờ đây Chí Phèo đã hoàn toàn thay đổi từ ngoại hình cho tới tính cách.
Ngoại hình của Chí thật đáng sợ: cái đầu cạo trọc lốc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt thì đen và rất cơng cơng, hai mắt gờm gờm trông gớm chết. Ngoại hình ấy ẩn chứa một tính cách đã hoàn toàn thay đổi, không hề tính cách “lành như đất” nữa mà giờ đây hắn chuyên đi đập đầu, rạch mặt ăn vạ, hắn lấy rượu để bầu bạn với mình và rồi trong cơn say hắn đến nhà Bá Kiến để trả thù nhưng kết quả của tất cả hai lần là hắn đã bị Bá Kiến “ru ngủ” bằng rượu, thịt và tiền.
Và rồi từ đó, Chí rơi vào trạng thái mất phương hướng, không biết ai là quân địch của cuộc sống mình và lại tiếp tiếp tục rơi vào cái bẫy mà Bá Kiến đã giăng sẵn, hắn vào tù vì Bá Kiến và rồi khi ra tù lại tiếp tục biến mình thành tay sai cho chính quân địch của tớ, còn gì nhục nhã hơn là vấn đề đó.
Cứ thế, cuộc sống hắn trượt dài trong những thảm kịch, hắn không làm gì ngoài việc rạch mặt, ăn vạ để đòi tiền, để đâm chém những ai không cùng phe cánh với cụ Bá. Cuộc đời hắn chìm trong cơn say, hắn ăn trong lúc say, ngủ trong lúc say và đánh nhau trong cơn say, “hắn đã phá tan bao nhiêu mái ấm gia đình, đập vỡ bao nhiêu niềm sung sướng, làm chảy máu và nước mắt bao nhiêu người lương thiện”.
Cứ như vậy đời hắn trượt dài, nhìn vào mặt hắn người ta không biết hắn bao nhiêu tuổi. Cuộc đời hắn đã xem như thể bỏ đi, nhân hình bị hủy hoại, nhân tính bị xói mòn. Cả làng Vũ Đại đều tránh mặt hắn mỗi lần hắn đi qua. Ngay cả bản thân hắn cũng quên sự xuất hiện của hắn ở trên đời.
Nhưng rồi người nông dân bị lưu manh hóa ấy ở đầu cuối đã và đang thức tỉnh. Trong tâm hồn tưởng chừng như chai đá ấy của Chí vẫn còn le lói một ánh sáng của lương tâm, lương thiện chỉ việc có thời cơ thôi là sẽ bừng sáng. Và Nam Cao đã cho Chí thuở nào cơ để ánh sáng ấy có dịp bừng lên, đó là cho Chí được gặp gỡ với Thị Nở. Chính cuộc gặp gỡ ấy, sự chăm sóc ân cần của Thị cùng bát cháo hành nóng hổi nghi ngút khói đã làm sống dậy bản chất lương thiện của Chí.
Được Thị Nở chăm sóc, Chí Phèo rất ngạc nhiên vì xưa nay nào hắn có thấy ai tự cho ai cái gì, hắn phải dọa nạt hay cướp giật mới có. Lần đầu tiên khi tỉnh giấc, hắn bâng khuâng nghe tiếng chim hót, tiếng cười nói của những người dân đi chợ và cùng với đó là khát vọng được sống một môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường khác, được hòa nhập cùng mọi người, họ sẽ nhận hắn vào cái xã hội phẳng phiu, thân thiện của những người dân lương thiện. Hắn tự đặt ra thắc mắc cho mình: hắn hoàn toàn có thể làm bạn được sao lại chỉ gây thù? Thị Nở đó đó là người mà Chí đặt niềm tin vào, Chí tin Thị Nở sẽ là chiếc cầu nối giúp Chí trở về với môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường đó.
Nhưng rồi, khát khao sống một môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường lương thiện của hắn vừa mới được nhen nhóm thì đã bị dập tắt. Chiếc cầu nối ấy đã bỏ hắn mà đi chỉ vì lời nói của bà cô: “đàn ông đã chết hết cả rồi hay sao và lại phải lấy một thằng không cha, không mẹ chỉ biết rạch mặt ăn vạ”, bỏ lại Chí với nỗi đau khổ đến tột cùng, hắn đau xót nhận ra rằng sẽ chẳng còn chiếc cầu nào mang hắn về với môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường của những người dân lương thiện nữa.
Những lời lẽ ở đầu cuối đã thể hiện tất cả thảm kịch nội tâm của Chí: “Tao muốn làm người lương thiện (…). Không được! Ai cho tao lương thiện? Làm thế nào cho mất được những mảnh chai trên mặt này? Tao không thể là người lương thiện nữa. Biết không!”.
Và ở đầu cuối, thảm kịch đã trở thành thảm kịch. Tột đỉnh của sự việc khổ đau đã trở thành tột đỉnh của sự việc căm thù, uất hận. Chí thấy quân địch trước mắt cướp đi tình yêu của hắn đó đó là bà cô Thị Nở nhưng trong sâu thẳm tâm hồn có lẽ rằng hắn vẫn ý thức được ai mới đó đó là quân địch gây ra một chuỗi dài thảm kịch của cuộc sống mình.
Hắn xách dao đến nhà bà cô Thị Nở nhưng lại đi thẳng đến nhà Bá Kiến, Chí Phèo đã đâm chết Bá Kiến rồi tự kết liễu cuộc sống mình. Trong sự bế tắc đến tột cùng, Chí đã tự tìm ra lối thoát cho riêng mình, đó là cái chết, chết để kết thúc tất cả thảm kịch của cuộc sống Chí.
Nhân vật Chí Phèo là nhân vật tiêu biểu cho số phận của người nông dân trong xã hội nông thôn Việt Nam trước cách mạng tháng Tám. Nam Cao đã thể hiện tấm lòng yêu thương, trân trọng của tớ đối với những người dân dân có số phận xấu số. Ở sâu thẳm trong tâm hồn họ đó đó là sự việc khát khao niềm sung sướng, được yêu thương và sống một môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường tốt đẹp hơn.
Đăng bởi: THPT Sóc Trăng
Chuyên mục: Giáo dục đào tạo
Bản quyền nội dung bài viết thuộc trường THPT thành Phố Sóc Trăng. Mọi hành vi sao chép đều là gian lận!
Nguồn chia sẻ: Trường THPT Sóc Trăng (thptsoctrang.edu)
Tải thêm tài liệu liên quan đến nội dung bài viết Hoàn cảnh điển hình trong tác phẩm Chí Phèo
Post a Comment