Review Hình ảnh ước lệ trong Cảnh ngày xuân
Thủ Thuật về Hình ảnh ước lệ trong Cảnh ngày xuân 2022
Lê Mạnh Hùng đang tìm kiếm từ khóa Hình ảnh ước lệ trong Cảnh ngày xuân được Cập Nhật vào lúc : 2022-10-19 23:18:04 . Với phương châm chia sẻ Mẹo Hướng dẫn trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi Read tài liệu vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Admin lý giải và hướng dẫn lại nha.
I. Văn bản (SGK)
Qua đoạn trích, người đọc cảm nhận được vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên, lễ hội ngày xuân tươi đẹp trong sáng; đồng thời phân tích được những giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ thể hiện qua từ ngữ và bút pháp miêu tả giàu chất tạo hình của Nguyễn Du.
1. Bốn câu thơ đầu gợi tả khung cảnh thiên nhiên với vẻ đẹp riêng của ngày xuân.
- Hình ảnh chim én chao liệng như thoi đưa giữa khung trời xuân trong sáng, thảm cỏ non xanh mượt mà của bức tranh xuân điểm xuyết một vài bông hoa lê trắng.
- Màu sắc hòa giải và hợp lý, gợi lên vẻ đẹp mới mẻ, tinh khôi, tràn trề sức sống (cỏ non), khoáng đạt, trong trẻo (xanh tận chân trời), nhẹ nhàng, thanh khiết (trắng điểm một vài bông hoa) của ngày xuân.
- Chữ "điểm" làm cho cảnh vật trở nên sinh động, có tâm hồn, không tĩnh tại.
- Với bút pháp ước lệ vừa gợi thời gian vừa gợi không khí ngày xuân, tác giả còn dùng nhiều từ ngữ giàu chất tạo hình gợi tả sắc tố, đường nét, cái hồn của cảnh vật.
2. Khung cảnh lễ hội trong tiết Thanh Minh.
- Phong tục tảo mộ (viếng mộ, sửa sang phần mộ của người thân trong gia đình) và du xuân (hội đạp thanh).
- Không khí rộn ràng của lễ hội ngày xuân được gợi lên bởi hàng loạt những từ ghép tính từ, danh từ, động từ:
+ Từ ghép danh từ: Yến anh, chị em, tài tử, giai nhân.
+ Từ ghép động từ: Sắm sửa, dập dìu.
+ Từ ghép tính từ: Gần xa, nô nức.
3. Sáu câu cuối gợi tả cảnh chị em Thúy Kiều du xuân trở về.
- Cảnh vật vẫn còn mang cái thanh, cái dịu của ngày xuân nắng nhạt, khe nước nhỏ, một nhịp cầu bắc ngang. Mọi hoạt động và sinh hoạt giải trí đều nhẹ nhàng. Mặt trời từ từ ngả bóng về tây, bước chân người thơ thẩn, làn nước uốn quanh. Tuy nhiên, cái không khí sinh động, rộn ràng của lễ hội không hề nữa, tất cả đang nhạt dần, lắng dần.
- Cảnh thay đổi bởi không khí, thời gian thay đổi và cảnh thời điểm hiện nay được cảm nhận qua tâm trạng. Những từ láy: "tà tà", "thanh thanh", "nao nao" không riêng gì có gợi tả sắc thái cảnh vật mà còn thể hiện tâm trạng con người. Từ "nao nao" như nhuốm màu tâm trạng lên cảnh vật. Đó là cảm hứng bâng khuâng xao xuyến, thấm đượm một nỗi buồn man mác dịu nhẹ.
4. Nghệ thuật miêu tả thiên nhiên trong đoạn trích.
- Đoạn trích có bố cục cân đối, hợp lý với kết cấu ba phần: Mở đầu, diễn biến và kết thúc.
- Tác giả sử dụng nhiều từ ngữ giàu chất tạo hình, những từ láy gợi hình, tình tứ tả sắc tố, từ ghép…
- Tác giả phối hợp tài tình bút pháp tả rõ ràng, rõ ràng và bút pháp gợi có tính chất chấm phá, điểm xuyết.
II. Luyện tập
- Nguyễn Du đã tiếp thu ý tưởng từ câu thơ câu thơ cổ Trung Quốc để miêu tả bức tranh thiên nhiên ngày xuân. Bức tranh ngày xuân ở hai câu thơ hiện lên với những nét vẽ tương đồng với nhau:
+ Cỏ xanh trải dài tận chân trời, mở ra không khí bát ngát, ngút ngàn (cỏ liền với trời xanh - cỏ non xanh tận chân trời).
- Cành lê với những bông hoa trắng điểm xuyết.
- Sự sáng tạo của Nguyễn Du so với cổ nhân thể hiện tập trung ở câu thơ thứ hai.
- Ở câu thơ cổ Trung Quốc chỉ đơn thuần là miêu tả lại trên cành lê nở mấy bông hoa.
- Câu thơ "Cành lê trắng điểm một vài bông hoa" của Nguyễn Du đặc biệt nhất mạnh vào bút pháp chấm phá điểm xuyết. Trọng tâm trong bức tranh của Nguyễn Du đó đó là những bông hoa lê trắng giữa nền xanh bát ngát của đất trời. Tác giả đã sử dụng phép đảo ngữ, đặt động từ "điểm" lên trước cụm danh từ "một vài bông hoa".
Page 2
SureLRN
Dàn ý mẫu
I. Mở bài
Giới thiệu tác giả Nguyễn Du, tác phẩm truyện Kiều và đoạn trích Cảnh ngày xuân
– Nghệ thuật miêu tả thiên nhiên trong đoạn trích Cảnh ngày xuân đã cho tất cả chúng ta biết tình cảm nhân văn cao đẹp của tác giả trước thiên nhiên và con người
II. Thân bài
Nghệ thuật ước lệ cổ xưa sử dụng hình ảnh ước lệ quen thuộc trong thơ cổ, mượn thơ cổ một cách sáng tạo, bút pháp chấm phá, điểm xuyết
1. Bốn câu thơ đầu: miêu tả khung cảnh ngày xuân
– Miêu tả khái quát vẻ đẹp ngày xuân tươi đẹp với hình ảnh én chao liệng trên khung trời thanh bình tràn ngập ánh sáng xuân tươi tắn trong sáng ( hai câu đầu)
– Tác giả thể hiện niềm tiếc nuối khi thời gian trôi chảy nhanh gọn
– Bức tranh tuyệt mĩ hiện lên qua hai câu thơ:
Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa
+ Cảnh vật đơn giản với cỏ xanh, hoa trắng nhưng hiện lên không khí khoáng đạt, rộng lớn, tươi đẹp
+ Nếu hai câu thơ cổ “Phương thảo liên thiên bích/ Lê chi sổ điểm hoa” của Trung Quốc dùng hình ảnh cỏ thơm thì Nguyễn Du lại chọn hình ảnh cỏ xanh để nhấn mạnh vấn đề vẻ đẹp giàu sức sống của ngày xuân
+ Hình ảnh hoa lê gợi lên sự mới mẻ, tinh khôi, thanh khiết kết tinh của đất trời được điểm xuyết trong không khí
→ Hai câu thơ tả cảnh thiên nhiên tuyệt bút của nguyễn Du giàu chất tạo hình, ngôn từ biểu cảm. Từ đó thấy tâm hồn con người tươi mới, phấn chấn qua cái nhìn về thiên nhiên trong trẻo tươi vui
2. Sáu câu thơ cuối: bức tranh thiên nhiên mang tâm hồn con người
– Cảnh mang cái thanh, cái dịu của ngày xuân: nắng hoàng hôn , dòng suối nhỏ, dịp cầu bắc ngang dường như nhuốm màu tâm trạng của con người
+ Không gian buổi chiều tà quen thuộc trong văn học khiến con người chìm trong cảm xúc bâng khuâng khó tả.
+ Cảnh vật như chậm dần, lắng dần, mọi hoạt động và sinh hoạt giải trí đều đi vào tĩnh lặng
+ Không gian dần thu hẹp, mang dáng dấp nhỏ nhoi, phảng phất nỗi buồn của con người
– Các từ láy thanh thanh, tà tà, nao nao không riêng gì có diễn đạt sắc thái cảnh vật mà còn thể hiện tâm trạng con người
+ Từ nao nao gợi lên nét buồn khó hiểu. Hai chữ thẩn thơ có sức gợi lớn, chị em Kiều bần thần, tiếc nuối, buồn bã khi ra về
→ Bút pháp tả cảnh ngụ tình tả cảnh gắn với tình, cảnh và tình tương hợp
III. Kết bài
Với bút pháp miêu tả thiên nhiên đặc sắc, đoạn trích dựng lên bức tranh thiên nhiên, lễ hội ngày xuân tươi đẹp, trong sáng
Bức tranh làm nổi bật tình cảm nhân văn cao đẹp của nhà thơ đại tài Nguyễn Du trước cảnh vật và con người
Đoạn trích xác định tài năng miêu tả thiên nhiên của Nguyễn Du cũng như siêu phẩm Truyện Kiều
Bài văn mẫu
Đoạn trích “Cảnh ngày xuân” là một tác phẩm hay, độc đáo, rất tiêu biểu cho nghệ thuật và thẩm mỹ miêu tả vẻ đẹp thiên nhiên của đại thi hào Nguyễn Du. Đoạn trích nằm ngay sau đoạn tả tài, tả sắc của chị em Thúy Kiều. Qua đoạn thơ, Nguyễn Du dựng lên bức tranh thiên nhiên và lễ hội ngày xuân trong tiết Thanh minh thật tươi sáng, sống động. Nhà thơ đã khôn khéo phối hợp bút pháp tả và gợi với những rõ ràng mang tính chất chất ước lệ mà vẫn vô cùng chân thực, giàu tính chất tạo hình và biểu cảm, ngôn từ trong sáng, trau chuốt để miêu tả khung cảnh ngày xuân.
Trước hết là bốn câu thơ đầu , với nghệ thuật và thẩm mỹ chấm phá độc đáo tả ít gợi nhiều, Nguyễn Du đã tạo nên một bức tranh thiên nhiên ngày xuân tươi đẹp, giàu sức xuân:
Ngày xuân con én đưa thoi
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi
Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.
Hai câu thơ đầu vừa có sức gợi về thời gian, lại vừa có sức gợi về không khí. Ngày xuân thấm thoát trôi qua thật nhanh như thoi đưa. Cả ngày xuân có chín mươi ngày thì nay đã qua tháng giêng, tháng hai và bước sang tháng thứ ba. Ánh sáng của ngày xuân nhẹ nhàng, trong veo, phủ rộng, trải dài khắp muôn nơi. Trên nền trời cao là những đàn chim én ngày xuân đang chao nghiêng bay lượn. Dưới mặt đất là một thềm cỏ xanh non bất tận chạy ra xa tít tắp. Động từ “tận” làm cho không khí ngày xuân như đang giãn nở, ngày càng mở rộng ra biên độ và bao trùm cả không khí xuân là một màu xanh biếc của cỏ lá. Trên nền cỏ xanh tươi ấy là những bông hoa lê điểm vài sắc trắng gợi lên sự tinh khôi, mới mẻ. Biện pháp đảo ngữ có tác dụng tô đậm thêm và làm nổi bật hơn sức trắng của hoa lê trên nền cỏ ngày xuân. Chỉ bằng bốn câu thơ ngắn gọn nhưng dưới ngòi bút và cách miêu tả thần tình, Nguyễn Du đã tạo nên một bức tranh xuân tinh khôi, trong trẻo, thanh khiết và giàu sức sống, mang đậm hơi thở của hồn xuân đất Việt.
Đến sáu câu thơ cuối, bằng nghệ thuật và thẩm mỹ “tả cảnh ngụ tình”, Nguyễn Du đã miêu tả thời điểm kết thúc của ngày hội xuân thấm đượm hồn người một chút ít buồn xao xuyến. Đây vừa là tả thực, lại vừa nhuốm màu tâm trạng nhân vật trữ tình trong thơ.
Tà tà bóng ngả về tây
Chị em thơ thẩn dan tay ra về
Bước dần theo ngọn tiểu khê
Lần xem phong cảnh có bề thanh thanh
Nao nao làn nước uốn quanh
Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang.
Cảnh vẫn mang cái dịu nhẹ, êm đềm của ngày xuân nhưng bóng dương đã “tà tà ngả về tây”. Cảnh vật như trở nên nhạt dần đều, cái khung cảnh rộn rã, náo nức, tưng bừng lúc sáng sớm ngày xuân đã phải nhường chỗ cho việc tĩnh lặng, yên ả. Không gian xuân co gọn lại theo ánh sáng của khung trời hoàng hôn chứ không mở ra rộng lớn, mênh mông, vô tận như ở bốn câu thơ đầu. Tất cả đều thu nhỏ trong bước chân của người ra về. Phong cảnh thì “thanh thanh” nhẹ nhàng, làn nước tiểu khê thì uốn quanh “nao nao” và chiếc cầu “nho nhỏ” thì “bắc ngang” cuối ghềnh. Cảnh thực đẹp, rất giàu chất thơ, chất họa, phảng phất một nỗi buồn lưu luyến, bịn rịn, bâng khuâng của lòng người. Đồng thời gieo vào lòng người đọc những linh cảm về một điều sắp sửa xảy ra, như thể sự việc dự báo trước cuộc gặp gỡ nấm mồ Đạm Tiên và sự gặp gỡ của hai con người trai tài gái sắc: Thúy Kiều – Kim Trọng. Tóm lại, với bút pháp tả cảnh ngụ tình, kết phù phù hợp với việc sử dụng khối mạng lưới hệ thống những từ láy, hình ảnh giàu tính tạo hình và biểu cảm, tác giả đã khắc họa bức tranh chiều tà trong ngày hội xuân thấm đượm tâm trạng của con người nhân vật. Qua đó đã cho tất cả chúng ta biết được tài năng nghệ thuật và thẩm mỹ miêu tả thiên nhiên và tâm trạng con người của Nguyễn Du.
Nếu như ở bốn câu thơ đầu, bức tranh thiên nhiên ngày xuân vào lúc sáng sớm hiện lên căng tràn, đầy nhựa sống, bát ngát, vô tận trong sắc tố xanh non, biếc rờn của cỏ cây thì đến sáu câu cuối, bức tranh xuân khép lại trong ánh sáng nhạt nhòa của ánh nắng chiều yếu ớt ngả về phía tây, co gọn lại thực nhỏ bé và nhuốm sắc tố tâm trạng con người. Cảnh chuyển rất tự nhiên và hợp lý.
Tóm lại, qua việc phân tích ở trên, tất cả chúng ta thấy được nghệ thuật và thẩm mỹ miêu tả thiên nhiên rất độc đáo, giàu sức gợi của nhà thơ. Đó là một bức tranh ngày xuân giàu chất thơ, chất họa, rất sống động, uyển chuyển.
Bài văn mẫu
Nếu như trong đoạn trích “Chị em Thúy Kiều”, người đọc thấy được tài năng nghệ thuật và thẩm mỹ tả người của Nguyễn Du trong việc khắc họa bức chân dung duyên dáng, sắc tài toàn vẹn của hai chị em Vân – Kiều thì đến với đoạn trích “Cảnh ngày xuân”, người đọc một lần nữa lại thấy được nghệ thuật và thẩm mỹ tả cảnh, tả tình độc đáo của Nguyễn Du trong bức tranh ngày xuân thấm đượm tâm hồn con người.
Đoạn trích “Cảnh ngày xuân” nằm ngay sau đoạn tả tài, tả sắc của chị em Thúy Kiều. Qua đoạn thơ, Nguyễn Du dựng lên bức tranh thiên nhiên và lễ hội ngày xuân trong tiết Thanh minh thật tươi sáng, sống động. Đây là đoạn thơ tiền đề, dẵn dắt thực trạng để rồi trong cuộc du xuân của Kiều, Kim – Kiều đã gặp nhau rồi tự do đính ước…
Trước hết, bốn câu thơ mở đầu, với nghệ thuật và thẩm mỹ chấm phá độc đáo tả ít gợi nhiều, Nguyễn Du đã tạo nên một bức tranh thiên nhiên ngày xuân tươi đẹp, giàu sức xuân:
Ngày xuân con én đưa thoi
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi
Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.
Hai câu thơ đầu vừa có sức gợi về thời gian, lại vừa có sức gợi về không khí. Ngày xuân thấm thoát trôi qua thật nhanh như thoi đưa. Cả ngày xuân có chín mươi ngày thì nay đã qua tháng giêng, tháng hai và bước sang tháng thứ ba. Ánh sáng của ngày xuân nhẹ nhàng, trong veo, phủ rộng, trải dài khắp muôn nơi. Trên nền trời cao là những đàn chim én ngày xuân đang chao nghiêng bay lượn. Dưới mặt đất là một thềm cỏ xanh non bất tận chạy ra xa tít tắp. Động từ “tận” làm cho không khí ngày xuân như đang giãn nở, ngày càng mở rộng ra biên độ và bao trùm cả không khí xuân là một màu xanh biếc của cỏ lá. Trên nền cỏ xanh tươi ấy là những bông hoa lê điểm vài sắc trắng gợi lên sự tinh khôi, mới mẻ. Biện pháp đảo ngữ có tác dụng tô đậm thêm và làm nổi bật hơn sức trắng của hoa lê trên nền cỏ ngày xuân. Chỉ bằng bốn câu thơ ngắn gọn nhưng dưới ngòi bút và cách miêu tả thần tình, Nguyễn Du đã tạo nên một bức tranh xuân tinh khôi, trong trẻo, thanh khiết và giàu sức sống, mang đậm hơi thở của hồn xuân đất Việt.
Tám câu thơ tiếp theo, là khung cảnh lễ – hội trong tiết thanh minh ngày xuân. Ở hai câu thơ đầu, tác giả đã ra mắt khái quát về hai hoạt động và sinh hoạt giải trí chính của ngày xuân: Lễ tảo mộ và hội đạp thanh trong tiết tháng ba ngày xuân.
Thanh minh trong tiết tháng ba
Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh
Lễ tảo mộ là một nét trẻ đẹp văn hóa, biểu trưng cho đạo lí biết ơn, tri ân tiên tổ bằng việc sửa sang phần mộ của mái ấm gia đình người thân trong gia đình đã khuất. Sau khi lễ hội tảo mộ ra mắt xong thì đây cũng là thời cơ cho những trai tài gái sắc được gặp gỡ, hẹn hò, giao duyên trong lễ hội đạp thanh. Không khí tưng bừng, sinh động và tấp nập trong những ngày lễ hội ngày xuân đã được Nguyễn Du miêu tả qua khối mạng lưới hệ thống những từ ngữ giàu tính tạo hình và biểu cảm:
Gần xa nô nức yến anh
Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân
Dập dìu tài tử giai nhân
Ngựa xe như nước áo quần như nêm.
Từ ghép (gần xa, yến anh, chị em, ngựa xe, áo quần) kết phù phù hợp với những từ láy (nô nức, dập dìu, sắm sửa) có tác dụng gợi nên không khí hội xuân rất là đông vui, rộn ràng. Hình ảnh ẩn dụ: “nô nức yến anh” gợi lên hình ảnh từng đoàn người sinh động đi du xuân như chim én, chim oanh xôn xao, náo nức, tình tứ. Hình ảnh so sánh: “Ngựa xe như nước; áo quần như nêm” miêu tả những đoàn người trong hội xuân rất sinh động; từng đoàn, từng đoàn người chen vai ních cánh đi trẩy hội, đông vui, rộn ràng
Tóm lại: Bằng việc sử dụng những giải pháp tu từ ẩn dụ, so sánh, kết phù phù hợp với khối mạng lưới hệ thống những từ ngữ giàu tính chất tạo hình và biểu cảm, nhà thơ đã gợi lên một không khí ngày xuân vừa đông vui, tấp nập; lại vừa tình tự và duyên dáng khi có sự góp mặt của những nam thanh nữ tú, trai tài, gái sắc.
Trong ngày hội xuân ấy không riêng gì có có nụ cười mà còn tồn tại những khoảng chừng lặng của lễ tảo mộ trong hai câu thơ:
Ngổn ngang gò đống kéo lên
Thoi vàng vó rắc tro tiền giấy bay
Nếu Hội đạp thanh hiện lên với không khí rất là tươi vui, rộn rã, náo nức thì Lễ tảo mộ lại gợi một chút ít đượm buồn và hướng tới đạo lí tốt đẹp ở đời qua hành vi rắc thoi vàng và đốt vàng mã cho những người dân đã khuất. Đó là truyền thống “Uống nước nhớ nguồn” và lối sông ân nghĩa, thủy chung tốt đẹp của văn hóa dân tộc bản địa.
Qua tám câu thơ, tác giả đã khắc họa thành công truyền thống văn hóa lễ hội ngày xuân của dân tộc bản địa. Đồng thời, đây cũng là một dụng ý nghệ thuật và thẩm mỹ sâu sắc của tác giả: mượn ngày hội lớn làm toàn cảnh, tiền đề để miêu tả cuộc gặp gỡ đặc biệt giữa Thúy Kiều và Kim Trọng.
Đến sáu câu thơ cuối, bằng nghệ thuật và thẩm mỹ “tả cảnh ngụ tình”, Nguyễn Du đã miêu tả thời điểm kết thúc của ngày hội xuân thấm đượm hồn người một chút ít buồn xao xuyến. Đó là khung cảnh chị em Kiều du xuân trở về:
Tà tà bóng ngả về tây
Chị em thơ thẩn dan tay ra về
Bước dần theo ngọn tiểu khê
Lần xem phong cảnh có bề thanh thanh
Nao nao làn nước uốn quanh
Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang.
Cảnh vẫn mang cái dịu nhẹ, êm đềm của ngày xuân nhưng bóng dương đã “tà tà ngả về tây”. Khung cảnh náo nức, tưng bừng của ngày hội xuân đã và đang kết thúc. Trong lòng người xen lẫn những xúc cảm bâng khuâng xao xuyến. Cảnh vật không khí đã được co gọn lại trong bước chân của người ra về, của làn nước tiểu khê và chiếc cầu nho nhỏ. Những từ láy: “nao nao, tà tà, thơ thẩn, thanh thanh” không riêng gì có có tác dụng miêu tả trạng thái của cảnh vật mà còn biểu lộ tâm trạng của con người: lưu luyến, bịn rịn, bâng khuâng hoàn toàn đối lập với không khí với ngày lễ hội ngày xuân vào buổi sáng sớm. Đồng thời gieo vào lòng người đọc những linh cảm về một điều sắp sửa xảy ra, như thể sự việc dự báo trước cuộc gặp gỡ nấm mồ Đạm Tiên và sự gặp gỡ của hai con người trai tài gái sắc: Thúy Kiều – Kim Trọng. Tóm lại, với bút pháp tả cảnh ngụ tình, kết phù phù hợp với việc sử dụng khối mạng lưới hệ thống những từ láy, hình ảnh giàu tính tạo hình và biểu cảm, tác giả đã khắc họa bức tranh chiều tà trong ngày hội xuân thấm đượm tâm trạng của con người nhân vật. Qua đó đã cho tất cả chúng ta biết được tài năng miêu tả tâm trạng con người của Nguyễn Du.
Nếu như trong “Kim Vân Kiều truyện” của Thanh Tâm Tài Nhân, tác giả chỉ có đúng một câu dẫn dắt “một hôm nhằm mục đích vào tiết Thanh minh…” để rồi sau đó kể về cuộc gặp gỡ nấm mồ Đạm Tiên và Kim Trọng nhưng Nguyễn Du đã nhờ vào đó vẽ lên một bức tranh xuân thắm bằng thơ, với vẻ đẹp riêng, mang đậm cảnh xuân đất trời nước Việt. Như vậy, qua đoạn trích “Cảnh ngày xuân”, tất cả chúng ta thấy được tài năng nghệ thuật và thẩm mỹ “tả cảnh ngụ tình” rất là độc đáo của Đại thi hào Nguyễn Du. Dưới ngòi bút sáng tạo thần tình,cùng những dung cảm nghệ thuật và thẩm mỹ độc đáo về ngày xuân, Nguyễn Du đã phác họa thành công một bức tranh thiên nhiên, lễ hội ngày xuân tươi đẹp, trong sáng và sống động, thấm đượm lòng người.
Bài văn mẫu
Không chỉ là một nhà văn tài ba trong nghệ thuật và thẩm mỹ tả người, Nguyễn Du còn tỏ ra là người vô cùng xuất sắc trong nghệ thuật và thẩm mỹ miêu tả thiên nhiên. Bức tranh nào dưới ngòi bút của ông cũng trở nên có thần, có hồn gửi gắm bao cảm xúc của nhân vật. Cảnh ngày xuân là bức tranh thiên nhiên như vậy, bức tranh ấy không riêng gì có đẹp, hòa giải và hợp lý về sắc tố mà còn thể hiện những cung bậc tình cảm rất khác nhau của chị em Thúy Kiều.
Câu thơ mở đầu là khung cảnh ngày xuân tuyệt mĩ:
Ngày xuân con én đưa thoi
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi.
Những cánh én trao nghiêng, bay lượn trên khung trời tựa như những cái thoi đưa, Nguyễn Du đã lựa chọn hình ảnh thật tiêu biểu, thật đặc sắc. Lúc này, ngày xuân đã ở cuối thời điểm tháng ba, vào thời điểm viên mãn, tròn đầy, đẹp đẽ nhất. Đó là không khí tràn ngập ánh sáng, rực rỡ, huy hoàng. Nhưng ẩn đằng sau nụ cười sướng còn đã cho tất cả chúng ta biết sự nuối tiếc của chị em Thúy Kiều vì cảnh xuân, ngày xuân, sắc xuân đã trôi qua quá nhanh. Hai câu thơ không riêng gì có đơn thuần thông báo thời gian ngày xuân đã “ngoài sáu mười” mà còn đã cho tất cả chúng ta biết một ngày xuân ấm áp, ngọt ngào. Trước vẻ đẹp đó không khỏi làm lòng người xao xuyến, vui tươi và cũng luôn có thể có chút nuối tiếc, ngậm ngùi về sự chảy trôi của thời gian.
Hai câu thơ tiếp theo, bằng vài nét bút chấm phá, Nguyễn Du đã vẽ nên một bức tranh ngày xuân tuyệt tác:
Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa
Bức tranh tràn ngập màu xanh tươi non, mỡ màng của cỏ, màu xanh ấy ngập đầy khắp không khí, kéo dãn đến tận chân trời, đã cho tất cả chúng ta biết sức sống mạnh mẽ và tự tin, căng tràn của ngày xuân. Như để làm nổi bật bức tranh ngày xuân Nguyễn Du “điểm” một vài bông hoa lê vào bức tranh ấy. Hoa lê trắng tinh khôi, dù tác giả không miêu tả mùi hương, nhưng có lẽ rằng người đọc cũng hoàn toàn có thể tưởng tượng được mừi hương thanh nhã, dịu dàng êm ả, tinh khiết như chính sắc tố của loài hoa đó. Thành công của Nguyễn Du ấy là làm cho bức tranh trở nên sống động, như đang cựa quậy tràn đầy nhựa sống khi sử dụng động từ “điểm”, khiến bức tranh không tĩnh như trong thơ cổ Trung Quốc “Phương thảo liên thiên bích/ Lê chi sổ điểm hoa” mà sinh động, tràn đầy sức sống. Bức tranh đẹp đẽ là sự việc hòa quyện tinh tế của hai sắc xanh và trắng, làm cho không khí vừa mang nét tươi tốt, tròn đầy lại vừa mang sự trong trẻo, tinh khiết.
Trong khung cảnh ngày xuân đẹp đẽ là hình ảnh đoàn người nối nhau đi chảy hội: “Thanh minh trong tiết tháng ba/ Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh”. Tác giả sử dụng tiểu đối cùng với nghệ thuật và thẩm mỹ tách từ “lễ” và “hội” làm hai vế giúp tác giả diễn tả hai hoạt động và sinh hoạt giải trí ra mắt trong hội xuân: lễ tảo mộ và hội đạp thanh. Câu thơ đã cho tất cả chúng ta biết nét văn hóa đẹp đẽ của dân tộc bản địa ta tưởng nhớ về công ơn của những người dân đã mất. Đó là truyền thống tốt đẹp của dân ta “Uống nước nhớ nguồn”, lối sống ân tình, trân trọng và biết ơn ông cha, tổ tiên: “Ngổn ngang gò đống kéo lên/ Thoi vào vó rắc, tro tiền giấy bay”. Không chỉ vậy câu thơ còn khái lược về nét văn hóa khác của dân tộc bản địa ta đó là du xuân đầu năm. Đây là dịp để những nam thanh nữ tú gặp gỡ nhau, cùng nhau thưởng thức vẻ đẹp của ngày xuân. Không khí lễ hội ra mắt vô cùng náo nức, tươi vui. Tác giả sử dụng liên tục những từ hai âm tiết: gần xa, yến anh, chị em,… cùng với những từ láy : nô nức, dập dìu,.. đã đã cho tất cả chúng ta biết tâm trạng náo nức, vui vẻ của lòng người trong lễ hội ngày xuân. Để tăng thêm không khí sinh động đó, Nguyễn Du còn sử dụng hình ảnh ẩn dụ “nô nức yến anh”, một mặt gợi hình ảnh đoàn người sinh động đi du xuân, mặt khác gợi lên những tiếng xôn xao, những cuộc trò chuyện, gặp gỡ, làm quen của những đôi uyên ương trong lần đầu gặp gỡ. Không chỉ rộn ràng mà không khí còn vô cùng đông đúc: “Ngựa xe như nước, áo quân như nêm”. Qua tám câu thơ tiếp, thi nhân không riêng gì có khắc họa thành công nét trẻ đẹp văn hóa của dân tộc bản địa ta mà đằng sau đó còn là một không khí tạo nên cuộc gặp gỡ định mệnh giữa nàng Kiều tuyệt sắc giai nhân và chàng Kim nho nhã, phong lưu.
Trời dần về chiều, lễ và hội đã và đang dần vơi dần, bớt dần, chị em Thúy Kiều thơ thẩn ra về, không khí có gì đó hiu quạnh, gợi nên nỗi buồn man mác trong lòng người đi hội, đặc biệt là trong lòng cô Kiều đa sầu đa cảm:
Bước dần theo ngọn tiểu khê
Lần xem phong cảnh có bề thanh thanh
Nao nao làn nước uốn quanh
Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang
Những hình ảnh “tiểu khê” “nho nhỏ” thể hiện một không khí nhỏ bé, đi vào chiều sâu, dường như mọi sự vật đều nhỏ dần, nhạt dần, phảng phất nỗi buồn, nỗi tiếc nuối vào khoảnh khắc ngày tàn. Trong đoạn thơ tác giả sử dụng ba từ láy “thanh thanh” “nao nao” “nho nhỏ” vừa giàu giá trị tạo hình vừa giàu giá trị biểu cảm. Đặc biệt từ “nao nao” không riêng gì có gợi tả về làn nước đang chảy mà còn thể hiện tâm trạng xao xuyến, bồi hồi, đầy tâm tình của nhân vật. Tất cả những từ láy này làm cho khung cảnh nhuốm đầy sắc tố tâm trạng. Đó là cảm hứng bâng khuâng, xao xuyến, nuối tiếc và một nỗi buồn nhẹ nhàng. Với nghệ thuật và thẩm mỹ tả cảnh ngụ tình, Nguyễn Du không riêng gì có miêu tả bức tranh ngày xuân mà còn thể hiện được tâm hồn nhạy cảm, trong sáng của những người dân thiếu nữ.
Để tạo nên sự thành công cho bức tranh ngày xuân, Nguyễn Du đã vận dụng tài tình bút pháp tả cảnh ngụ tình: không riêng gì có đã cho tất cả chúng ta biết một ngày xuân đẹp đẽ, khung cảnh du xuân sinh động mà cho đã cho tất cả chúng ta biết những rung cảm tinh tế, sâu sắc của nhân vật. Ngôn ngữ thơ phong phú, đa dạng: sử dụng những từ láy, từ ghép giàu giá trị tạo hình và biểu cảm. Nhịp thơ biến hóa linh hoạt biểu lộ được cảm xúc của nhân vật.
Trích đoạn Cảnh ngày xuân đã cho ta thấy ngòi bút thiên tài của Nguyễn Du. Bằng những nét chấm phá có hồn đã dựng lên trước mắt người đọc bức tranh thiên nhiên và lễ hội ngày xuân rực rỡ, vui tươi. Và qua đó đã và đang cho tất cả chúng ta biết tầm hồn nhạy cảm, tinh tế của những con người trẻ tuổi mà ở đây là Thúy Kiều.
Bài văn mẫu
Mặc dù “Truyện Kiều” của Nguyễn Du đã cách xa tất cả chúng ta hơn ba thế kỉ nhưng những câu thơ trong “Truyện Kiều” vẫn cứ réo rắc, ngân nga, lặng lẽ chảy vào trong chiều sâu văn hóa, tâm hồn của từng người dân Việt. Ta không khó để hoàn toàn có thể phát hiện những con tình nhân Kiều như bói Kiều, vịnh Kiều và ngâm Kiều… Vậy, đâu là vấn đề làm ra sức ảnh hưởng và sực sống lâu bền ấy của tác phẩm? Đó không riêng gì có nhờ có phương diện nội dung mà còn tồn tại cả những đóng góp về yếu tố nghệ thuật và thẩm mỹ độc đáo, đặc sắc. Một trong những thủ pháp nghệ thuật và thẩm mỹ đạt tới đỉnh cao hiếm có trong “Truyện Kiều” là thủ pháp “tả cảnh, tả tình” (hay còn gọi là tả cảnh ngụ tình). Sáu câu thơ cuối đoạn trích “Cảnh ngày xuân” là một minh chứng tiêu biểu cho việc thành công về mặt nghệ thuật và thẩm mỹ ấy.
Tà tà bóng ngả về tây
Chị em thơ thẩn dan tay ra về
Bước dần theo ngọn tiểu khê
Lần xem phong cảnh có bề thanh thanh
Nao nao làn nước uốn quanh
Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang.
Nếu như ở những câu thơ trước, khung cảnh thiên nhiên và bức tranh lễ hội ngày xuân hiện lên thật sống động, tươi vui, chan chứa sức sống với lòng người rộn rã, náo nức, đông vui vào lúc sáng sớm dưới ánh sáng bình minh ấm áp, thì đến sáu câu thơ cuối, nhịp thơ như chùng xuống, đình trệ nhẹ nhàng trong bức tranh của buổi chiều hoàng hôn, thấm đượm hồn người một chút ít buồn xao xuyến. Đó là khung cảnh chị em Kiều du xuân trở về:
Tà tà bóng ngả về tây
Chị em thơ thẩn dan tay ra về
Cảnh vẫn mang cái dịu nhẹ, êm đềm của ngày xuân nhưng bóng dương đã “tà tà ngả về tây”. Từ láy “tà tà” rất giàu tính tạo hình, lại vừa giàu tính biểu cảm, vừa có tác dụng diễn tả sự hoạt động và sinh hoạt giải trí về mặt không khí, lại vừa diễn tả sự vận động về mặt thời gian. Ánh nắng xuân ấm áp mươn man đã phải nhường chỗ cho ánh nắng chiều sắp tắt. Cảnh vật trở nên hư ảo, bao trùm một sắc tố của bóng tối. Vì thế tâm hồn con người cũng khởi đầu “chuyển điệu” cùng với cảnh vật. “Thơ thẩn” nghĩa là vẩn vơ, mơ mang, lan man trong suy nghĩ. Chị em Kiều dắt tay nhau trở về trong một trạng thái bịn rịn, lưu luyến ngập ngừng, chậm rãi như đang tiếc nuối trước bước đi quá vội vã của thời gian ngày xuân.
Khung cảnh náo nức, tưng bừng của ngày hội xuân đã và đang kết thúc. Trong lòng người xen lẫn những xúc cảm bâng khuâng xao xuyến. Cảnh vật không khí đã được co gọn lại trong bước chân của người ra về, của làn nước tiểu khê và chiếc cầu nho nhỏ:
Bước dần theo ngọn tiểu khê
Lần xem phong cảnh có bề thanh thanh
Nao nao làn nước uốn quanh
Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang.
Khác với bốn câu thơ mở đầu, cảnh vật thiên nhiên rộng lớn, mênh mông trong sắc cỏ xanh non tít tắp, trong cánh én bay lượn trên vòm trời bát ngát thì đến đây, cảnh vật lại trở nên nhỏ nhắn, mềm mại và mượt mà, rất vừa vặn trong khung cảnh buổi chiều tà. Chả lại cho thiên nhiên sự vắng lặng, yên ả đến lạ thường. Những từ láy: “nao nao, tà tà, thơ thẩn, thanh thanh” không riêng gì có có tác dụng miêu tả trạng thái của cảnh vật mà còn biểu lộ tâm trạng của con người: lưu luyến, bịn rịn, bâng khuâng hoàn toàn đối lập với không khí với ngày lễ hội ngày xuân vào buổi sáng sớm.
Nhà thơ thật tinh tế trong việc quan sát cảnh vật và phát hiện ra cái “nao nao” của làn nước đang chảy. Tác giả như đang nhập vào hồn nhật vật trữ tình trong thơ mà cảm nhận thấm thía cái nỗi buồn bịn rịn. Thông thường, khi miêu tả nước chảy, người ta thường gắn với âm thanh “róc rách”, “rì rầm” nhưng ở đây, Nguyễn Du lại gắn làn nước với cái “nao nao”. Nghệ thuật lấy “động để tả tĩnh” đã có tác dụng gợi lên một không khí tĩnh mịch, thanh thoát. Từ “nao nao” không riêng gì có đã cho tất cả chúng ta biết cái lưu tốc chảy thực chậm, nhẹ nhàng, dường như không chảy của làn nước mà còn diễn tả cái tâm trạng buồn buồn vô cớ của con người. Phải chăng lòng người đang mang nỗi tâm tư nên cảnh vật cũng nhuốm màu tâm trạng:
Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu
Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ.
Cảnh vật thực ra thì không buồn, nhưng thời gian thì lại đượm buồn; sắc xuân vẫn tươi thắm nhưng cảnh vật yên ắng khiến lòng người thổn thức, nao nao. Từ đó, gieo vào lòng người đọc những linh cảm về một điều sắp sửa xảy ra, như thể sự việc dự báo trước cuộc gặp gỡ nấm mồ Đạm Tiên và sự gặp gỡ của hai con người trai tài gái sắc: Thúy Kiều – Kim Trọng.
Tóm lại, với bút pháp tả cảnh ngụ tình, kết phù phù hợp với việc sử dụng khối mạng lưới hệ thống những từ láy, hình ảnh giàu tính tạo hình và biểu cảm, tác giả đã khắc họa bức tranh chiều tà trong ngày hội xuân thấm đượm tâm trạng của con người nhân vật. Qua đó đã cho tất cả chúng ta biết được tài năng miêu tả cảnh, tả tình của đại thi hào Nguyễn Du.
Bài văn mẫu
Nguyên tắc của thơ xưa, khi miêu tả cảnh bao giờ cũng gắn với con người và thể hiện tình cảm của đối tượng. Khung cảnh luôn là vật chiếu, khúc xạ những tâm tư, tình cảm của nhân vật “Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu/ Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”. Không nằm ngoài nguyên tắc chung đó, thơ Nguyễn Du cũng thể hiện tương tự như vậy. Sáu câu thơ cuối trong đoạn trích Cảnh ngày xuân không riêng gì có kể về kết thúc ngày hội du xuân, mà còn thể hiện những xúc cảm, suy nghĩ của nhân vật.
Tà tà bóng ngả về tây
Chị em thơ thẩn dan tay ra về
Trời đã về chiều, mặt trời đã dần ngả về phương tây. Trong văn học cổ hay tân tiến, thời gian buổi chiều luôn là khoảng chừng thời gian gợi nhiều nỗi niềm, tâm trạng. Bởi vậy, cái “dan tay” của ba chị em tưởng lại vui, mà hóa ra lại thấm đẫm tâm trạng bâng khuâng, man mác buồn. Thời gian ngày xuân trôi nhanh cũng như ngày lễ hội đi qua. Sau những cái ồn ào, đông vui, tấp nập của không khí ngày xuân là những khoảng chừng lặng khi ngày hội tàn, để lại trong lòng người biết bao tâm sự.
Bước dần theo ngọn tiểu khê
Lần xem phong cảnh có bề thanh thanh
Nao nao làn nước uốn quanh
Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang
Khung cảnh hiện lên với nhưng nét nhỏ bé, trong trẻo, tác giả dùng hàng loạt những từ “thanh thanh”, “tiểu” “nho nhỏ” gợi sự nhỏ bé, mảnh mai của cảnh vật. Dường như về chiều mọi vật đều trở nên thanh mảnh và nhỏ bé hơn, ánh nắng cũng nhạt dần, mờ dần. Bức tranh vừa mơ mộng, nên thơ vừa phảng phất hiu quanh, man mác buồn. Trong bốn câu thơ tác giả còn sử dụng hàng loạt những từ giàu giá trị tạo hình và biểu cảm. Đặc biệt là từ láy “nao nao” gợi lên cảm hứng bâng khuâng, xao xuyến về một ngày vui, đồng thời nó cũng như một dự cảm về những điều sắp xảy ra. Cái “nao nao” ấy vừa thể hiện dư âm của cái đã qua – ngày hội tàn, vừa là dự cảm cho những gì sắp tới – gặp nấm mộ Đạm Tiên. Cách tả tình, tả cảnh của Nguyễn Du thật khôn khéo và tinh tế, chuyển cảnh mà có cảm tưởng như chưa hề có bất kể hoạt động và sinh hoạt giải trí nào. Đó là cái thần tình của người nghệ sĩ tài hoa.
Đầu và cuối tác phẩm Nguyễn Du đã dựng lên hai bức tranh thiên nhiên nhưng đồng thời cũng là hai bức tranh tâm trạng. Bức tranh đầu náo nức, vui tươi, tràn ngập sức sống bao nhiêu thì bức tranh cuối lại đạm đạm, hiu hiu, man mác buồn bấy nhiêu. Khung cảnh không riêng gì có là cảnh mà còn là một tình, là tâm trạng của những trái tim nhạy cảm, dễ rung động, đồng thời cảnh ấy còn mang tính chất chất chất dự báo về cuộc gặp gỡ định mệnh của Thúy Kiều phía sau. Qua đó càng xác định hơn thế nữa tài năng nghệ thuật và thẩm mỹ bậc thầy của Nguyễn Du.
Để lột tả vẻ đẹp của bức tranh cũng như tâm trạng của nhân vật, Nguyễn Du tỏ ra là người rất là khôn khéo trong việc sử dụng ngôn từ. Ông sử dụng linh hoạt những từ láy: nao nao, tà tà, thanh thanh,… vừa diễn tả khung cảnh vừa miêu tả tâm trạng nhân vật. Ngoài ra cũng cần phải kể tới giọng điệu thơ tha thiết, luyến tiếc, phảng phất nỗi buồn. Nghệ thuật tả cảnh ngụ tình tài ba.
Bằng ngôn từ tài hoa, nghệ thuật và thẩm mỹ tả cảnh ngụ tình khéo kéo, Nguyễn Du đã vẽ nên bức tranh sau hội thật đẹp mà cũng thật buồn. Bức tranh ấy thấm đẫm tâm trạng của những con người trẻ tuổi sau ngày lễ hội vui tươi. Đồng thời bức tranh ấy cũng làm nền cảnh cho việc xuất hiện của những sự kiện tiếp theo.
Bài văn mẫu
Trang thơ của Nguyễn Du đang mở rộng trước mắt tất cả chúng ta. Có phải không, sau bức chân dung giai nhân là bức họa đồ về cảnh sắc ngày xuân trong tiết Thanh minh và cảnh du xuân của trai tài, gái sắc, của chị em Thúy Kiều? Đoạn thơ ” Cảnh ngày xuân” gồm có 18 câu, từ câu thứ 39 đến câu 56 của ” Truyện Kiều” tiêu biểu cho bút pháp tả cảnh và tả tình của đại thi hào Nguyễn Du. Một vẻ đẹp thanh xuân, một nụ cười xôn xao, náo nức cứ dâng lên, cứ phủ rộng, rồi lắng dịu mãi trong lòng ta khi đọc đoạn thơ này.
Bốn câu thơ đầu, mở ra một không khí nghệ thuật và thẩm mỹ hữu săc, hữu hương, hữu tình, nên thơ. Giữa khung trời rộng bát ngát mênh mông là những cánh én bay qua bay lại như “đưa thoi”. Cánh én màu xuân thật thân mật biết bao. Hai chữ ” đưa thoi” rất gợi hình, quyến rũ. Cánh én như con thoi vút qua, vút lại, chao liệng; thời gian đang trôi nhanh, ngày xuân đang trôi nhanh. Câu thành ngữ – tục ngữ : ” Thời gian thấm thoát như thoi đưa, như ngựa chạy, như nước chảy qua cầu” đã nhập vào hồn thơ Tố Như tự bao giờ?
Sau cánh én ” đưa thoi” là ánh xuân, là “thiều quang” của ngày xuân khi “chín chục đã ngoài sáu mươi”. Cách tính thời gian và miêu tả vẻ đẹp ngày xuân của những thi sĩ xưa nay thật là hay và ý vị. Nào là “xuân hướng lão” (Ức Trai), nào cảnh mưa bụi, tiếng chim kêu trong Đường thi. Nào là cánh bướm rối rít bay trong thơ Trần Nhân Tông. Còn là “xuân hồng” (Xuân Diệu), “ngày xuân chín” (Hàn Mặc Tử)….Với Nguyễn Du là ngày xuân đã bước sang tháng ba, “thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi”. Hai chữ “thiều quang” đã gợi lên cái màu hồng của ánh xuân, cái ấm áp của khí xuân, cái mênh mông bát ngát của đất trời ” Xuân giang, xuân thủy tiếp xuân thiên” ( Nguyên tiêu – Hồ Chí Minh).
Còn là sắc ” xanh” mơn mởn. ngọt ngào của cỏ non trải dài, trải rộng như tấm thảm ” tận chân trời”. Là sắc “trắng” tinh khôi, thanh khiết của hoa lê nở lác đác, mới chỉ hé lộ, khoe sắc khoe hương ” một vài bông hoa”:
" Cỏ non xanh tận chân trời Cành lê trắng điểm một vài bông hoa"Vần cổ thi Trung Hoa được Tố Như vận dụng một cách sáng tạo: “Phương thảo liên thiên bích – lệ chi sổ điểm hoa”. Hai chữ “trắng điểm” là nhãn tự, cách chấm phá điểm xuyết của thi pháp cổ gợi lên vẻ đẹp thanh xuân trinh trắng của thiên nhiên cỏ hoa: bút pháp nghệ thuật và thẩm mỹ phối sắc tài tình: trên cái nền xanh của cỏ non là một vài bông hoa lê “trắng điểm”. Giữa diện và điểm, giữa nền xanh và sắc trắng của cảnh vật ngày xuân là những cánh én “đưa thoi”, là màu hồng của ánh thiều quang, là “khát vọng ngày xuân” ngây ngất, say đắm lòng người:
" Nhìn hoa đang hé tưng bừng Khao khát ngày xuân yên vui lại đến" (Ca khúc "Khát vọng ngày xuân" – Mô da)” Cảnh ngày xuân” là bức tranh hoa lệ, là vần thơ tuyệt bút của Nguyễn Du để lại cho đời, điểm tô cho môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường của mỗi tất cả chúng ta. Phải chăng, thi sĩ Chế Lan Viên đã học tập Tố Như để viết nên vần thơ xuân đẹp này:
"Tháng giêng hai xanh mướt cỏ đòi, Tháng giêng hai vút trời bay cánh én..." (Ý nghĩ ngày xuân)Tám câu thơ tiếp theo tả cảnh trẩy hội ngày xuân: “Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh” trong tiết tháng Ba. Điệp ngữ “lễ là … hội là …” gợi lên những cảnh lễ hội dân gian cứ tiếp diễn đã bao đời nay : ” Tháng giêng là tháng ăn chơi- tháng hai cờ bạc, tháng ba hội hè”… (Ca dao). Cảnh trẩy hội đông vui, tưng bừng, náo nhiệt. Có biết bao “yến anh” trẩy hội trong nụ cười “nô nức”, hồ hởi, giục giã. Có biết bao tài tử, giai nhân “dập dìu” vai sánh vai, chân nối chân nhịp bước. Dòng người trẩy hội tấp nập ngựa xe cuồn cuộn “như nước”, áo quần đẹp đẽ, tươi thắm sắc màu, nghìn nghịt, đông vui trên những nẻo đường” như nêm”. Các từ ngữ ” nô nức”, “dập dìu”, những ẩn dụ so sánh ( như nước, như nêm) đã gợi tả lễ hội ngày xuân tưng bừng náo nhiệt đang ra mắt khắp mọi miền quê đất nước. Trẻ trung và xinh đẹp, sang trọng và phong lưu:
" Dập dìu tài tử giai nhân, Ngựa xe như nước, áo quần như nêm"Trong đám tài tử, giai nhân “gần xa” ấy, có ba chị em Kiều. Câu thơ ” chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân” mới đọc qua tưởng như chỉ là một thông báo. Nhưng sâu xa hơn, nó ẩn chứa bao nỗi niềm: chờ trông mong đợi, ngày lễ tảo mộ, ngày hội đạp thanh đến để du xuân trong những bộ quần áo đẹp đẽ đã sẵn sàng sẵn sàng, đã “sắm sửa”….Có biết bao ” bóng hồng” xuất hiện trong đám tài tử, giai nhân ấy? Ai đã từng đi hội chùa Hương, hội Lim, hội Yên Tử…mới cảm thấy nét trẻ đẹp, cái vui , cái tưng bừng, tươi trẻ trong hội đạp thanh mà Nguyễn Du đã nói đến.
Thơ là nghệ thuật và thẩm mỹ của ngôn từ. Các từ ghép : yến/anh, chị/em, tài/tử, giai/nhân, ngựa/xe, áo/quần (danh từ), nô/nức, sắm/sửa, dập/dìu (tính từ, động từ) được thi hào sử dụng, tinh lọc tinh tế, làm sống lại cái không khí lễ hội ngày xuân, một nép đẹp văn hóa lâu lăm của phương Đông, của Trung Hoa, của Việt Nam tất cả chúng ta, và nếp sống “phong lưu” của hai chị em Kiều.
" Ngổn ngang/ gò đống kéo lên Thoi vàng vó rắc/ tro tiền giấy bay"Đời sống tâm linh, phong tục dân gian truyền thống trong lễ tảo mộ được Nguyễn Du nói đến với nhiều cảm thông, san sẻ. Cõi âm và cõi dương, người đang sống và kẻ đã khuất, hiện tại và quá khứ đồng hiện lên trên những gò đống “ngổn ngang” trong lễ tảo mộ. Cái tâm thánh thiện, niềm tin phác thực dân gian đầy ắp nghĩa tình. Các tài tử, giai nhân , và ba chị em Kiều không riêng gì có nguyện cầu cho những vong linh mà còn gửi gắm bao niềm tin, bao ước mơ về tương lai niềm sung sướng cho tuổi xuân mọi khi ngày xuân về. Có thể sau hai trăm năm, ý nghĩ của mõi tất cả chúng ta có ít nhiều thay đổi trước cảnh ” Thoi vàng vó rắc, tro tiền giấy bay”, nhưng giá trị nhân bản của vần thơ Nguyễn Du vẫn làm ta xúc động!
Sáu câu thơ cuối đoạn ghi lại cảnh chị em Thúy Kiều đi tảo mộ đang bước dần về nhà. Mặt trời đã “tà tà” gác núi. Ngày hội, ngày vui đã trôi qua nhanh:
" Tà tà bóng ngả về tây, Chị em thơ thẩn dang tay ra về"Hội tan sao chẳng buồn? Ngày tàn sao chẳng buồn? Nhịp thơ chậm rãi. Nhịp sống như ngừng trôi. Tâm tình thì “thơ thẩn”, cử chỉ thì “dang tay”, nhịp chân thì “bước dần”. Một cái nhìn man mác, bâng khuâng: “lần xem…” đối với mọi cảnh cật. Tất cả đều nhỏ bé. Khe suối chỉ là “ngọn tiểu khê”. Phong cảnh “thanh thanh”. Dòng nước thì “nao nao” uốn quanh. Dịp cầu thì “nho nhỏ” bắc ngang ở cuối ghềnh. Cả một không khí êm đềm, vắng lặng. Tâm tình của chị em Kiều như dịu lại trong bóng tà dương. Như đang đợi chờ một chiếc gì sẽ đế, sẽ nhìn thấy? Cặp mắt cứ “lần xem” gần xa:
" Bước dần theo ngọn tiểu khê Lần xem phong cảnh có bề thanh thanh"Các từ láy tượng hình: “thanh thanh”, “nao nao”, “nho nhỏ” gợi lên sự nhạt nhòa của cảnh vật và sự rung động của tâm hồn giai nhân khi hội tan. Nỗi niềm man mác bâng khuâng thấm sâu, phủ rộng trong tâm hồn của giai nhân đa tình, đa cảm.
Cảnh vật và thời gian được miêu tả bằng bút pháp ước lệ tượng trưng nhưng rất sống động, thân mật, thân quen đối với bất kể người Việt Nam nào. Không còn xa lạ nữa, vì ngọn tiểu khê ấy, dịp cầu nho nhỏ ấy, là sắc tố đồng quê, là cảnh quê hương đất nước mình. Tính dân tộc bản địa là một nét trẻ đẹp đậm đà trong thơ Nguyễn Du, nhất là những vần thơ tả cảnh ngụ tình tuyệt tác.
Thi sĩ Xuân Diệu đã từng viết: “Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi“. Trong “Thương nhớ mười hai”, Vũ Bằng không nén nổi cảm xúc của tớ mà phải thốt lên: “Mùa xuân của tôi … Cái ngày xuân thần thánh của tôi … Đẹp quá đi, ngày xuân ơi – ngày xuân của Tp Hà Nội Thủ Đô thân yêu, của Bắc Việt thương mến …” Và tất cả chúng ta muốn nói thêm: “Đẹp quá đi ngày xuân của đất nước thân yêu! Vui quá đi, trẻ đẹp quá đi cảnh ngày xuân, cảnh trẩy hội xuân trong Truyện Kiều”. Mùa xuân đem đến cho ta bao ước vọng. Sắc xuân, tình xuân như nở hoa, ướp hương trong lòng ta.
Hỡi những nàng Kiều gần xa có nghe thấy tiếng nhạc vàng của chàng Kim Trọng trong ngày xuân đẹp từ xa đang vọng tới?…
Bài văn mẫu
Mùa xuân từ lâu đã trở thành đối tượng thẩm mĩ, khơi nguồn cảm hứng cho biết thêm thêm bao nhiêu văn nhân, tài tử chấp bút để sáng tác nên những thi phẩm tuyệt vời viết về ngày xuân. Trong văn học trung đại Việt Nam, ta hoàn toàn có thể kể tới một số trong những tác phẩm như: “Cáo tật thị chúng” của thiền sư Mãn Giác, “Cuối xuân tức sự” của Nguyễn Trãi, “Chơi xuân kẻo hết” của Nguyễn Công Trứ… Và cũng góp một tiếng thơ hay về một mùa khởi đầu của một năm ấy tất cả chúng ta không thể không nhắc tới Nguyễn Du trong đoạn trích “Cảnh ngày xuân”. Chỉ bằng bốn câu thơ ngắn gọn, 28 vần âm, nhà thơ đã phác họa thành công một bức tranh thiên nhiên ngày xuân tươi thắm, giàu sức xuân:
Ngày xuân con én đưa thoi
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi
Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.
Hai câu thơ đầu vừa có sức gợi về thời gian, lại vừa có sức gợi về không khí. Ngày xuân thấm thoát trôi qua thật nhanh như thoi đưa. Cả ngày xuân có chín mươi ngày thì nay đã qua tháng giêng, tháng hai và bước sang tháng thứ ba. Ánh sáng của ngày xuân nhè nhẹ, trong veo, phủ rộng, trải dài khắp muôn nơi. Trên nền trời cao là những đàn chim én ngày xuân đang chao nghiêng bay lượn, dưới mặt đất là một thềm cỏ xanh non bất tận trải dài ra tít tắp. Động từ “tận” làm cho không khí ngày xuân như đang giãn nở, ngày càng mở rộng ra biên độ và bao trùm cả không khí xuân là một màu xanh biếc của cỏ lá. Trên nền cỏ xanh tươi ấy là những bông hoa lê điểm vài sắc trắng gợi lên sự tinh khôi, mới mẻ. Biện pháp đảo ngữ có tác dụng tô đậm thêm và làm nổi bật hơn sức trắng của hoa lê trên nền cỏ ngày xuân.
Ở hai câu thơ cuối, nhà thơ đã vận dụng khôn khéo, tài tình từ hai câu thơ cổ bên Trung Quốc để viết nên những vần thơ của tớ:
Phương thảo liên thiên bích
Lê chi sổ điểm hoa.
Nguyễn Du đã dùng “cỏ non” thay cho “cỏ thơm” (phương thảo) để tô đậm về sắc màu của cỏ. Màu “cỏ non” là màu xanh nhạt, gợi nên sự tơ non, phát triển, giàu sự sống của cảnh vật thiên nhiên. Dưới ánh sáng dịu nhẹ của ngày xuân, cỏ cây như đâm trồi, nảy nộc, mang một màu xanh non bất tận. Trên cái phông nền bức tranh ấy, điểm xuyết white color của những bông hoa lê. Và cái sắc tố trắng ấy sau này đã và đang xuất hiện trong thơ của Tố Hữu trong bài thơ “Theo chân Bác”:
“Ôi sáng xuân nay xuân 41
Trắng rừng biên giới nở hoa mơ…”
Hay trong bài thơ “Việt Bắc”, Tố Hữu đã và đang từng viết:
“Ngày xuân mơ nở trắng rừng…”
Tuy nhiên, nếu như trong thơ Tố Hữu, sắc trắng của hoa mơ là một gam màu chủ yếu, bao trùm lên cảnh sắc thiên nhiên ngày xuân thì trong câu thơ của Nguyễn Du, sắc tố trắng của hoa lê chỉ “điểm” vài nét vào nền xanh của cỏ cây. Chính chữ “trắng” và nghệ thuật và thẩm mỹ đảo là một sáng tạo nghệ thuật và thẩm mỹ độc đáo của Nguyễn Du. Chữ “điểm” gợi cảnh động chứ không tĩnh, như có bàn tay của người họa sỹ – thi si hay bàn tay tài hoa của tạo hóa đang vẽ nên thơ, nên họa. Tất cả đều tươi mát, lặng lẽ, thanh tao, căng tràn sức xuân.
Tóm lại, chỉ bằng bốn câu thơ ngắn gọn, cô đúc nhưng dưới ngòi bút và cách miêu tả thần tình, Nguyễn Du đã tạo nên một bức tranh xuân tinh khôi, trong trẻo, thanh khiết và giàu sức sống, mang đậm hơi thở của hồn xuân đất Việt. Đoạn thơ rất tiêu biểu cho bút pháp tả cảnh độc đáo của nhà thơ.
Bài văn mẫu
Trong văn học trung đại viết về xuân có quá nhiều câu thơ hay và đặc sắc như bài thơ Mai của Nguyễn Trãi
Xuân đến nào hoa chẳng tốt tươi,
Ưa mày vì tiết sạch hơn người.
Gác đông ắt đã từng làm khách,
Há những Bô tiên kết bạn chơi.
Nhưng có lẽ rằng chưa tồn tại bài thơ nào bức tranh thiên nhiên ngày xuân lại được miêu tả đẹp đẽ, tinh khiết, trong lành như trong thơ Nguyễn Du. Chỉ với bốn câu thơ đầu trong trích đoạn “Cảnh ngày xuân” đại thi hào đã mở ra trước mắt bạn đọc một không khí thiên nhiên đẹp đẽ, tuyệt mĩ.
Ngày xuân con én đưa thoi
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi
Để hoàn hảo nhất bức tranh ngày xuân, Nguyễn Du dùng nét bút chấm phá phác họa lên bực tranh tuyệt đẹp, hòa giải và hợp lý về sắc tố:
Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lên trắng điểm một vài bông hoa.
Làm nền cho bức tranh ngày xuân là thảm cỏ tươi non, mơn mởn trải dài tít tắp đến tận chân trời. Từ đó làm cho không khí khung trời mà không khí mặt đất cũng trở nên bát ngát, khoáng đạt hơn. Trên nền màu xanh non, ngập đầy sức sống ấy hiện lên một vài bông hoa lê mỏng dính manh, thanh khiết. Ở đây sắc tố bức tranh có sự hòa giải và hợp lý tuyệt đối, màu xanh non của cỏ kết phù phù hợp với màu trăng tinh khôi của hoa lê càng làm nổi bật hơn sức sống, sự thanh tao của những cánh hoa lê. Hơn nữa, Nguyễn Du còn tỏ ra đặc biệt tinh nhạy khi sử dụng động từ “điểm” làm cho khung cảnh có thần, có hồn chứ không hề tĩnh tại. Kết phù phù hợp với đảo ngữ “trắng điểm” một lần nữa nhấn mạnh vấn đề, tô đậm vào sắc trắng của hoa lê.
Đọc câu thơ của Nguyễn Du ta bất giác nhớ về câu thơ cổ của Trung Quốc:
Phương thảo liên thiên bích
Lê chi sổ điểm hoa.
Trên cơ sở những tiếp thu về sắc tố, về không khí rộng lớn của bức tranh, Nguyễn Du đã có những sáng tạo độc đáo, làm cho bức tranh của tớ mang vẻ đẹp, mang sức sống riêng. Bức tranh trong thơ cổ nhấn mạnh vấn đề mừi hương và tập trung vào gam màu xanh non của cỏ, sắc trắng của hoa chỉ là yếu tố phụ, điểm xuyến vào bức tranh ấy. Còn trong bức tranh thu của Nguyễn Du yếu tố ông đặc biệt nhấn mạnh vấn đề là màu xanh non mỡ màng, tràn đầy sức sống của thiên nhiên. Sắc trắng của bông hoa lê là yếu tố làm nổi bật vẻ đẹp bức tranh. Có sự hòa giải và hợp lý, quyện hòa tuyệt đối giữa hai sắc màu này. Đặc biệt bức tranh của Nguyễn Du không tĩnh tại mà rất sống động, có hồn. Ông đã sử dung đảo ngữ “trắng điểm” làm cho bức tranh hiện ra vừa mang nét thanh mảnh, mềm mại và mượt mà, lại vừa sống động. Chính nhờ điểm này đã làm cho bức tranh xuân của ông thành tuyệt tác trong nghệ thuật và thẩm mỹ tả cảnh.
Chỉ bằng vài nét bút chấm phá, gợi tả, Nguyễn Du đã vẽ một bức tranh thiên nhiên ngày xuân tươi đẹp. Từ đó người đọc cảm nhận được ngòi bút tài hoa, giàu chất tạo hình của thi nhân, cùng với tâm hồn con người tươi vui, phấn chấn, nhạy cảm trước nét trẻ đẹp.
Tải thêm tài liệu liên quan đến nội dung bài viết Hình ảnh ước lệ trong Cảnh ngày xuân
Post a Comment