Review Nguyễn Trãi tham gia khởi nghĩa Lam Sơn
Kinh Nghiệm về Nguyễn Trãi tham gia khởi nghĩa Lam Sơn Mới Nhất
Dương Anh Sơn đang tìm kiếm từ khóa Nguyễn Trãi tham gia khởi nghĩa Lam Sơn được Cập Nhật vào lúc : 2022-07-30 04:44:03 . Với phương châm chia sẻ Bí kíp về trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi Read tài liệu vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Mình lý giải và hướng dẫn lại nha.1. Em hãy tìm hiểu thêm về Lê Lợi, Nguyễn Trãi - những người dân lãnh đạo chính của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn?
Tìm hiểu về Lê Lợi
Lê Lợi là vị nhà vua đầu tiên của Nhà Hậu Lê – triều đại lâu dài nhất trong lịch sử Việt Nam. Ông trị vì từ năm 1428 đến khi qua đời, và sử dụng niên hiệu Thuận Thiên.
Ông xuất thân trong một mái ấm gia đình quân trưởng ở Thanh Hóa, trưởng thành trong thời kỳ Nhà Minh đô hộ nước Việt. Năm 1418, Lê Lợi tổ chức cuộc Khởi nghĩa Lam Sơn chống lại quân đội chiếm đóng. Dưới sự lãnh đạo của ông, quân Lam Sơn sau 10 năm chiến đấu gian truân đã đánh bại quân Minh và giành lại độc lập cho những người dân Việt. Mùa xuân năm 1428, Lê Lợi lên ngôi nhà vua, sáng lập Nhà Lê sơ và Phục hồi quốc hiệu Đại Việt. Nhà vua đã xây dựng lại khoa cử, luật lệ, kinh tế tài chính, chế tác lễ nhạc, đồng thời thu thập lại sách vở, mở mang trường học... làm cho nước Đại Việt được thịnh trị. Ông còn thành công trong việc trấn áp những cuộc bạo động ở vùng tây bắc, thu châu Phục Lễ.
Lê Thái Tổ cũng là nhân vật trong truyền thuyết Hồ Gươm, một sự tích trong dân gian Việt Nam, kể lại quá trình ông đã có được thanh kiếm thần, tương truyền được thần nhân ban xuống để giúp ông chống lại quân đội Nhà Minh. Năm 2013, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tôn vinh ông là anh hùng dân tộc bản địa Việt Nam.
Tìm hiểu về Nguyễn Trãi
Nguyễn Trãi là một nhà chính trị, nhà thơ dưới thời nhà Hồ và nhà Lê sơ Việt Nam.
Nguyễn Trãi hiệu là Ức Trai, quê ở làng Nhị Khê, huyện Thường Phúc nay là huyện Thường Tín, tỉnh Hà Tây. Năm 1400, Nguyễn Trãi làm quan dưới triều Hồ, nhà Minh xâm lược, cha ông là Nguyễn Phi Khanh đầu hàng rồi bị bắt giải về Trung Quốc, Nguyễn Trãi đi theo. Đến ải Nam Quan, cha ông khuyên ông nên quay về để trả nợ nước, báo thù nhà, ông tuân theo. Sau khi nước Đại Ngu rơi vào sự cai trị của nhà Minh, Nguyễn Trãi tham gia vào cuộc khởi nghĩa Lam Sơn do Lê Lợi lãnh đạo chống lại ách Minh thuộc. Ông trở thành mưu sĩ của nghĩa quân Lam Sơn trong việc bày tính mưu kế cũng như soạn thảo những văn thư ngoại giao với quân Minh. Năm 1442, toàn thể mái ấm gia đình Nguyễn Trãi bị tru di tam tộc trong vụ án Lệ Chi Viên. Năm 1464, vua Lê Thánh Tông xuống chiếu giải oan cho ông.[3] Nguyễn Trãi là một nhà văn hoá lớn, có đóng góp to lớn vào sự phát triển của văn học và tư tưởng Việt Nam. Ông nằm trong list 14 anh hùng dân tộc bản địa Việt Nam.
Nhắc đến Nguyễn Trãi, hẳn ai cũng nghĩ ngay tới hình tượng một vị anh hùng nước Nam, là một khí phách điển hình, là tinh hoa của dân tộc bản địa Việt. Công lao quý giá và sự nghiệp vĩ đại nhất của ông là tấm lòng vì nước thương dân tha thiết và sự nghiệp đánh giặc cứu nước vô cùng vẻ vang. Ông đã dành cả tâm hồn, trí tuệ, tài năng góp sức cho quyền lợi của dân tộc bản địa trong phong trào khởi nghĩa Lam Sơn. Tư tưởng chính trị quân sự ưu tú và tài ngoại giao kiệt xuất của ông đã góp thêm phần không nhỏ cho phong trào khởi nghĩa Lam Sơn đi tới thắng lợi. Với những đóng góp to lớn của Nguyễn Trãi trong thời đại của ông nói riêng, cho lịch sử quốc gia nói chung, ông xứng đáng được bước vào hàng ngũ những nhân vật bất tử trong lòng người dân đất Việt…
Thế nhưng, liệu đó liệu có phải là sự việc thật? Hay đó chỉ đơn giản là một sản phẩm của chủ nghĩa dân tộc bản địa, để tạo nên một niềm tự hào giả tưởng quá đà về người đã viết ra Bình Ngô Đại cáo, thứ được xem như “bản tuyên ngôn độc lập thứ hai” của lịch sử Việt Nam? Những tài liệu lịch sử đương thời viết về Nguyễn Trãi ra sao? Bài viết này được thực hiện để phần nào giải đáp những thắc mắc đó cho bạn đọc.
Tạo hình Nguyễn Trãi trong "Bình Ngô Đại Chiến 2" của Việt Sử Kiêu Hùng
Trước hết, nên phải xác định một điều rằng thông tin về Nguyễn Trãi trong chính sử rất rải rác và không thật sâu. Vậy nên nên phải chia theo từng mục nguồn tư liệu rất khác nhau, rồi mới khởi đầu phân tích vai trò thật sự của Nguyễn Trãi là gì. Khá đáng tiếc khi mà những tư liệu lịch sử dưới thời Hậu Lê lúc bấy giờ phần nhiều đã bị thất lạc hoặc phá huỷ. Tuy nhiên vẫn còn 3 bộ sử lớn được soạn dưới thời Hậu Lê, có độ tin cậy cao tồn tại những ghi chép về Nguyễn Trãi là Đại Việt Sử ký Toàn thư, Lam Sơn Thực lục và Đại Việt Thông sử. Vậy nên những phân tích trong nội dung bài viết này sẽ nhờ vào những ghi chép đa phần từ 3 bộ sử này. Ngoài ra, có tham khảo thêm những nguồn đương thời có đề cập tới khởi nghĩa Lam Sơn như Minh thực lục để tăng thêm tính khách quan và đã có được một chiếc nhìn toàn cảnh hơn về những gì đã ra mắt.
Dựa vào những tư liệu lịch sử đã nói ở trên thì cho tới nay, những ghi chép chỉ đã cho tất cả chúng ta biết Nguyễn Trãi đóng góp một cách rõ ràng vào quá trình cuối của khởi nghĩa Lam Sơn, khoảng chừng trong năm 1427-1428, rõ ràng ở những việc làm sau:
Đầu tiên, Nguyễn Trãi là người dân có công tham gia chiêu hàng những thành trì đã bị quân Lam Sơn vây khốn lâu ngày qua đàm phán trực tiếp hoặc viết thư. Đồng thời, Nguyễn Trãi cũng luôn có thể có vai trò phụ trách công tác thao tác ngoại giao với quân Minh ở Đông Quan (tức Thăng Long, hay Đông Đô) để đi đến hoà ước chấm hết trận chiến tranh:
Bấy giờ bọn Thông ở trong thành đã quẫn bách lắm rồi, chỉ từ trông cậy vào viện binh, thì viện binh lại bị ta đánh bại, cho nên vì thế phải giảng hòa, xin rút quân về nước. Khi ấy, những tướng sĩ và người nước ta, khổ vì bọn giặc tàn ngược đã lâu, rủ nhau cố xin với vua rằng giặc nhiều mánh khoé biến trá, phải dùng quân mà đánh thắng chúng, khuyên vua hãy giết chúng đi. Chỉ có Hành khiển Nguyễn Trãi tham mưu ở nơi màn trướng, đã xem thư bọc sáp của Thông gửi về nước nói rằng: "Chớ vì một góc đất đai nhỏ nhoi mà bao phen làm nhọc quân đi muôn dặm. Giả sử dùng tới số quân như lần đánh ban đầu, đã có được 6, 7, 8 viên đại tướng... như bọn Trương Phụ thì mới hoàn toàn có thể đánh được. Nhưng dẫu có đánh được cũng không thể nào giữ được". Nên Trãi biết rất rõ chỗ mạnh yếu của giặc, mới chủ trương hoà nghị. Vua nghe theo. - Đại Việt Sử ký Toàn thư, Quyển X, Kỷ nhà Lê, mục Thái Cao Tổ Hoàng Đế -
Hoàng đế sai Nguyễn Trãi đi cùng với người đã hàng là viên chỉ huy họ Tăng đến thành Tam Giang chiêu dụ.
- Đại Việt Thông sử, Quyển I -
Vương Thông và Sơn Thọ bị vây hãm khốn đốn, lại xin giảng hòa. Quốc dân ta đã bị cực khổ về chủ trương tàn bạo của người Minh nhiều năm, nên phần nhiều kéo nhau đến xin Hoàng đế đánh gấp và giết cho bằng hết để hả giận. Ngài bèn phán rằng:
"Việc dụng binh, lấy sự toàn quân (không chết một mạng nào) là hơn hết. nay hãy để cho lũ Vương Thông về nói với vua nhà Minh, trả lại đất nước ta, không hề xâm lấn, thì ta còn cần gì hơn thế nữa, hà tất phải giết hết, để kết mối thù với nước lớn".
Ngài bèn ưng cho hòa và ra lệnh cho Lộ Bắc Giang và Lạng Giang, tu sửa lại cầu và cống đường xá, sắm đủ ghe thuyền, để chờ đưa quân Minh về nước. Lại sai Hành khiển là Nguyễn Trãi soạn tờ biểu, viết lời Trần Cao dòng dõi họ Trần xin được dựng làm vua, đưa tờ biểu này nhờ Tướng ở Vân Nam là Mộc Thạnh và Tướng ở Quảng Tây là Cố Hưng Tổ chuyển tâu với triều Minh.
- Đại Việt Thông sử, Quyển I -
Quân Lam Sơn, ảnh của Việt Sử Kiêu Hùng
Thứ hai, Nguyễn Trãi có phục vụ trong bộ tham mưu, đọc và phân tích tình hình quân địch để thông báo cho nghĩa quân, thể hiện ở rõ ràng đọc được thư bọc sáp của Vương Thông nên thuyết phục được những tướng chịu nghị hoà hay việc Lê Lợi dựng lầu cao bên phía ngoài Đông Quan, có Nguyễn Trãi ở ngay tầng dưới cũng thể hiện việc này. Điều đó cũng là dễ hiểu vì Nguyễn Trãi xuất thân nho sĩ, am hiểu văn hoá Hán lẫn chữ Hán. Chưa kể tới việc trước khi tham gia nghĩa quân Lam Sơn, Nguyễn Trãi từng có thời gian dài ở thành Đông Quan, và hoàn toàn có thể đã từng phiêu bạt nhiều năm tại Trung Quốc, do đó ông có hiểu biết nhất định về quân Minh, được giao việc như vậy là hợp lý.
Phong cho viên Hàn Lâm Viện Thừa chỉ học sĩ là Nguyễn Trãi chức "Triều liệt đại phu nhập nội hành khiển, Lại bộ Thượng thư, kiêm Cơ Mật viện". Hoàng đế sai dựng một chiếc lầu mấy tầng trong dinh Bồ Đề, hằng ngày ngài ngự tại từng lầu trên cùng, để trông vào thành bên địch, cho Nguyễn Trãi ngồi ở tầng lầu dưới, để bàn luận cơ mưu hầu ngài, và thảo những thư từ gửi đi, xét những thư từ gửi tới.
- Đại Việt Thông sử, Quyển I -
Chỉ có Hành khiển Nguyễn Trãi tham mưu ở nơi màn trướng, đã xem thư bọc sáp của Thông gửi về nước [...] mới chủ trương hoà nghị. Vua nghe theo. - Đại Việt Sử ký Toàn thư, Quyển X, Kỷ nhà Lê, mục Thái Cao Tổ Hoàng Đế -
Cuối cùng, đó là phụ trách công tác thao tác thông tin và tuyên truyền. Điển hình là việc viết Bình Ngô đại cáo hay soạn thảo thư từ cho Lê Lợi.
Nhà vua từ khi khởi nghĩa, đến lúc bình được giặc, lấy lại được nước, bao nhiêu sách vở đi lại ở trong quân, đều sai văn thần Nguyễn Trãi soạn ra.
- Lam Sơn Thực lục -
Phong cho viên Hàn Lâm Viện Thừa chỉ học sĩ là Nguyễn Trãi chức "Triều liệt đại phu nhập nội hành khiển, Lại bộ Thượng thư, kiêm Cơ Mật viện" [...] thảo những thư từ gửi đi, xét những thư từ gửi tới.
- Đại Việt Thông sử, Quyển I -
Từ những ghi chép đã dẫn ở trên, hoàn toàn có thể thấy Nguyễn Trãi đã thực sự đóng một vai trò nhất định trong quá trình cuối của cuộc khởi nghĩa. Tuy nhiên, đóng góp của ông hầu hết chỉ xoay quanh việc làm văn thư là đa phần. Do đó, để nhận định rằng Nguyễn Trãi đóng vai trò lớn ở mảng quân sự, thậm chí theo vài lời ngợi ca là in như Gia Cát Lượng hay Hàn Tín thì thực là không còn cơ sở. Đơn giản là vì, tất cả chúng ta không tìm thấy được một ghi chép hay dẫn chứng nào thuyết phục trong những tư liệu chính sử nói về kĩ năng quân sự của Nguyễn Trãi cả.
Tuy rằng nói Nguyễn Trãi thực sự chẳng phải một vị tướng hay chí ít là hoàn toàn có thể quân sự, nhưng dẫu vậy, vẫn hoàn toàn có thể ghi nhận đóng góp nhất định của ông cho nghĩa quân về mặt này. Tuy nhiên, những đóng góp của Nguyễn Trãi chỉ ở một mức độ nào đó, hoàn toàn không còn chuyện như ông là người dân có công lớn số 1 khởi nghĩa Lam Sơn. Nào là ông là quân sư của Lê Lợi, người dắt toàn quân đến thành công; ông là linh hồn của cuộc khởi nghĩa. Thậm chí nếu không kể tới những lời tâng bốc quá đà như vậy, thì nhiều người vẫn tin rằng Nguyễn Trãi có tài năng năng quân sự đáng kể và góp công nhiều vào những thắng lợi của nghĩa quân. Tuy nhiên, nếu đọc kỹ những tài liệu lịch sử, ta sẽ thấy thực chất vai trò của Nguyễn Trãi cũng chỉ thông thường, nếu không thích nói là kém hơn rất nhiều nhân vật khác trong đội ngũ nghĩa quân Lam Sơn.
Ngoại trừ những đóng góp về mảng thư từ qua lại với quân Minh đã được dẫn ra ở trên, ta khó hoàn toàn có thể tìm thấy dẫn chứng nào đã cho tất cả chúng ta biết Nguyễn Trãi có đóng góp nổi trội về kế hoạch hay quân sự cho quân Lam Sơn. Những kế hoạch quan trọng hầu hết đều do bản thân Lê Lợi hay những tướng đưa ra. Xin dẫn một vài ví dụ như sau:
Đầu tiên, xin viện trợ từ Ai Lao để thoát khỏi mối nguy thiếu thốn quân nhu là Trịnh Khả và Trương Lôi:
Hoàng đế được biết Trịnh Khả và Lê Lôi (là Trương Lôi, do sau ông được ban họ Lê nên sách chép là Lê Lôi) đã từng đi đón tiếp con voi từ nước Ai Lao về, tất nhiên am hiểu tiếng nói và văn tự nước Ai Lao, bèn sai hai tướng này mang tờ thông điệp sang bảo Quốc Vương nước Ai Lao rằng:
"Quốc gia tôi phụng tờ thông điệp của triều Đại Minh ban cho nhà vua. Vậy nhà vua hãy đem số lương thực đủ quân sĩ dùng trong 5 tháng, và khí giới cùng voi trận tới yết kiến, rồi nhận tờ điệp văn về thi hành, để khỏi phải bắt giải. Nếu không tuân mệnh, lập tức sai nước Xa Lý và Lão Qua hợp quân 6 nước tiến đánh"
Vua nước Ai Lao sợ hãi, xin tuân mệnh trên. Hoàng đế nhờ được lương thực và quân dụng đó, nên thế quân lại trở nên phấn chấn.
- Đại Việt Thông sử, Quyển I -
Người hiến kế di tán địa bàn hoạt động và sinh hoạt giải trí vào vùng Nghệ An, tạo tiền đề cho việc vững mạnh mẽ và tự tin của nghĩa quân Lam Sơn là tướng Nguyễn Chích:
Năm Giáp Thìn (1424) niên hiệu Vĩnh Lạc thứ 22, ngày thu, tháng 7, vua Thái Tông nhà Minh chết, Thái tử lên nối ngôi Thiên Tử, đổi niên hiệu là Hồng Hưng. Lúc này mới có tờ chiếu đình chỉ việc kiếm vàng bạc và những thứ hương ở Giao Chỉ ta, triệt hồi những viên Giám đốc về công tác thao tác trên.
Ngày 20, tháng 9. Hoàng đế hỏi những bầy tôi rằng:
"Nay tất cả chúng ta nên tới xứ nào để mưu đồ việc nước?"
Thiếu úy Lê Chích (Nguyễn Chích được ban họ Lê nên sách chép là Lê Chích) đáp:
"Hạ thần thường qua lại tỉnh Nghệ An nhiều lần, nên có biết những nơi hiểm yếu trong tỉnh ấy. Nay xin dẫn quân vào trại của Cầm Bành tỉnh Nghệ An, hễ ai hàng thì ta phủ dụ, nếu không hàng thì ta đánh lấy trại ấy làm cơ bản, rồi từ từ tính việc lấy lại Đông Đô. Như vậy việc nước hoàn toàn có thể sẽ thành"
Hoàng đế cho lời bàn của Lê Chích là phải, bèn chia quân đến đánh úp phá thành Đa Căng, số quân địch bị giết và bị chết đuối có tới hơn một ngàn, ngụy Tham chánh là Lương Nhữ Hốt chỉ kịp chạy thoát lấy một mình, ta thu được chiến lợi phẩm vô kể, rồi đốt hết trại thành. Tướng của Cầm Bành là Hoa Anh dẫn quân lại cứu, ta lại đánh tan. Hoa Anh thua chạy vào Tây Đô.
- Đại Việt Thông sử, Quyển I -
Đại thắng ở Tốt Động - Chúc Động, tạo nên bước ngoặt cho cuộc khởi nghĩa là nhờ tài cầm quân của hai tướng Đinh Lễ, Lý Triện:
Lễ và Triện dùng luôn kế của giặc để đánh giặc, hạ lệnh cho những quân nghe tiếng súng nổ vẫn nằm im không được nhúc nhích. Giặc cho là không còn quân, đi theo đường tắt tới, nổ súng rồi đem toàn bộ quân tiến sâu vào. Đến cách sông Yên Duyệt vài dặm thì phục binh ta ba mặt đều xông lên, nhiệt huyết đánh vào những xứ Tốt Động, Chúc Động, phá tan quân giặc, chém được thượng thư Trần Hiệp, Nội quan Lý Lượng và 5 vạn quân giặc. Giặc chết đuối rất nhiều, nước sông ở Ninh Kiều do vậy mà tắc nghẽn. Bắt sống hơn 1 vạn tên giặc, thu được ngựa, quân tư, khí giới, xe cộ nhiều không kể xiết. Phương Chính theo đường bến Cổ Sở trốn về. Bọn Vương Thông, Mã Kỳ chỉ thoát được thân, chạy về thành Đông Quan. Tin thắng trận báo về hành dinh ở Lỗi Giang. Bấy giờ, vua đương đóng quân ở Thanh Hóa, hội những quân ở Hải Tây, nhận được thư báo thắng trận của bọn Lê Lễ, bèn đích thân dẫn đại quan và 20 thớt voi chia hai tuyến đường thủy, lục ngày đêm đi gấp. Ngày 11, tới sông Lũng Giang đóng dinh, những tướng tới đón mừng. - Đại Việt Sử ký Toàn thư, Quyển X, Kỷ nhà Lê, mục Thái Cao Tổ Hoàng Đế -
Và rồi trong khi những tướng đang đánh chặn viện binh của nhà Minh tại ải Chi Lăng, thì Nguyễn Trãi còn đang cùng Lê Lợi thư từ ngoại giao với giặc ở Đông Quan. Việc một vị quân sư ngồi tại chỗ chỉ huy việc ngàn dặm ngoài xa chỉ có trong tiểu thuyết, nên thuyết âm mưu rằng những trận đánh đó có sự chỉ huy của Nguyễn Trãi chỉ là sản phẩm của trí tưởng tượng mà thôi.
Nhiều người nhận định rằng những cuộc dụ hàng thành địch của Nguyễn Trãi đóng vai trò chủ chốt trong việc triệt hạ những cứu điểm của quân Minh, nhưng thực tế lại chứng tỏ ngược lại: những thành quả đàm phán đều bắt nguồn từ thắng lợi quân sự. Tất nhiên tất cả chúng ta không thể phủ nhận được Nguyễn Trãi đã có công dụ hàng được một số trong những thành địch, nhưng như vậy không còn nghĩa chỉ việc vài ba bức thư là xong. Ta hãy xét kỹ việc chiêu hàng những thành địch của quân Lam Sơn ra làm sao:
- Thành Nghệ An - đầu hàng (Toàn Thư - tháng 1/1427): theo Minh Thực lục thì ngày 29/9/1426 nhận được tin từ Trần Hiệp cho biết thêm thêm thành bị vây đánh ngày đêm.
- Thành Diễn Châu - đầu hàng (tháng 1/1427).
- Thành Tây Đô - cố thủ không hạ được, hàng tướng Thái Phúc đi chiêu hàng, cũng không thành. Mãi đến sau khi Vương Thông đầu hàng, Nguyễn Lôi mang tin báo đến thì thành mới hàng.
- Thành Bắc Nhàn - cố thủ không hàng: theo Minh Thực lục thì ngày 21/1/1427, quân Lam Sơn sai hàng tướng Hoàng Linh Châu đi chiêu dụ rồi vây đánh.
- Thành Cổ Lộng - cố thủ không hạ được, cũng như thành Tây Đô, sau khi Vương Thông đầu hàng rồi thành mới hàng.
- Thành Điêu Diêu - đánh cho phải hàng: Bùi Quốc Hưng cầm quân đánh, song song với Nguyễn Trãi viết thư chiêu hàng.
- Thành Thị Cầu - đánh cho phải hàng: Bùi Quốc Hưng cầm quân đánh, sau được Nguyễn Chích đem quân tiếp viện.
- Thành Tam Giang - đánh cho phải hàng: tháng 6/1427, Nguyễn Trãi và hàng tướng họ Tăng đi chiêu hàng; những tướng Trịnh Khả, Lê Khuyển vây đánh.
- Thành Khâu Ôn - phải đánh hạ, những tướng Trần Lựu, Lê Bôi cầm quân.
- Thành Chí Linh - cố thủ không hạ được.
- Thành Xương Giang - phải đánh hạ, những tướng Lê Sát, Lê Thụ vây đánh; Nguyễn Trãi viết thư chiêu dụ nhưng không được, kể cả kết phù phù hợp với hàng tướng Thái Phúc; sau có Trần Nguyên Hãn tăng viện mới hạ được.
- Thành Đông Quan - cố thủ rồi nghị hòa sau thắng lợi Chi Lăng - Xương Giang. Vương Thông liều chết cố thủ, nhiều lần phản kích gây thiệt hại cho quân Lam Sơn (hai tướng giỏi số 1 của Lam Sơn là Đinh Lễ và Lý Triện đều tử trận do quân Minh phản kích khi vây Đông Quan). Mãi sau khi hai đạo viện quân của Liễu Thăng và Mộc Thạnh bị đánh tan, Vương Thông mới chịu hàng.
Như vậy, trong số 12 thành đã có được ghi chép lại trong sử liệu, ta thấy rằng chỉ một nửa trong số đó là quân Lam Sơn chiêu hàng được, còn sót lại đều liều chết cố thủ và bị hạ 2 thành. Mà kể cả trong số những thành chiêu dụ được, ta cũng thấy điểm chung là bị vây đánh lâu ngày, nản chí mới hàng. Cho nên, việc chiêu hàng những thành địch phải là sự việc phối hợp giữa sức mạnh quân sự của quân Lam Sơn và những bức thư của Nguyễn Trãi. Hoàn toàn không còn chuyện chỉ nhờ vào một vài bức thư là hoàn toàn có thể dụ hàng được Hàng trăm quân Minh. Đơn cử như trường hợp thành Xương Giang vậy. Thành này còn có vị trí kế hoạch cực kỳ quan trọng và quân Lam Sơn muốn đón đánh viện quân Liễu Thăng - Mộc Thạnh thì buộc phải hạ được thành Xương Giang. Vì vậy nên thành cố thủ và chống cự rất ác liệt. Kể cả hàng tướng hay Nguyễn Trãi đi dụ cũng vô hiệu, và quân Lam Sơn đã phải vây đánh tới 9 tháng mới hạ được, vẻn vẹn 10 ngày trước khi viện quân kéo sang. Công lớn số 1 hạ được thành này thuộc về tướng Trần Nguyên Hãn.
Dù vậy, vẫn có nhiều người nhận định rằng, nếu không còn Nguyễn Trãi, việc chiêu hàng kẻ địch sẽ không thể ra mắt. Đây là một cách lí luận rất là mơ hồ, ngầm xác định rằng ý tưởng chiêu dụ kẻ địch là của Nguyễn Trãi và chỉ Nguyễn Trãi mới đủ trình độ để dụ hàng kẻ địch. Để làm rõ ràng hơn về việc chiêu hàng thành trì của địch này là chủ ý của người nào, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể nhờ vào trích đoạn dưới:
Vua từng bảo mọi người: Ta cất quân đánh giặc, không phải là có lòng ham muốn phú quý, mà chính vì muốn để ngàn năm về sau, người đời biết ta không chịu làm tôi tớ cho bọn giặc tàn ngược. Phép dùng binh của vua là biết lấy mềm đánh cứng, lấy yếu thắng mạnh, cho nên vì thế phần nhiều đều dẫn tới thắng lợi. Các thành Nghệ An, Thuận Hóa, Tây Đô, Đông Đô đều sai văn thần Nguyễn Trãi viết thư, dụ bảo bọn giặc điều họa phúc, nên không cần đánh mà chúng phải đầu hàng, trước đó chưa từng giết lạm một người nào. Bắt được hơn 10 vạn viện binh của quân Minh, cũng đều tha cả. Vua kinh dinh thiên hạ trong khoảnh 10 năm, dẹp yên loạn lớn và hình thành nghiệp đế. - Đại Việt Sử ký Toàn thư, Quyển X, Kỷ nhà Lê, mục Thái Cao Tổ Hoàng Đế -
Quan quân ta vây thành Đông Đô rất gấp. Vương Thông bị cùng quẩn quá! Bèn gửi thư giảng hòa, xin cho được đem hết quân sĩ về Trung Hoa. Hoàng đế rằng:
"Binh pháp có câu: "Không cần đánh mà đối phương phải khuất phục. Đó là thượng sách của nhà binh vậy"
Ngài bèn bằng lòng cho hòa, và hẹn Vương Thông phải dồn tất khắp cơ thể và lính ở những thành khác, về hội cả Đông Đô, càng sớm càng hay.
- Đại Việt Thông sử, Quyển I -
Có thể thấy rõ, việc chiêu hàng kẻ địch để tránh thương vong, lại giúp nâng cao danh nghĩa, những nhà chính trị lão luyện đều nghĩ tới chuyện đó, không cần Nguyễn Trãi phải hiến kế thì Lê Lợi cũng tự biết để thực hiện. Ngoài ra, 2 đoạn trích sau lại đã cho tất cả chúng ta biết rằng Nguyễn Trãi chỉ nói lại những chủ trương nghị hoà này của Lê Lợi mà thôi:
Vua thân đốc suất tướng sĩ ngày đêm đánh Đông Đô. Bọn Vương Thông, Sơn Thọ nhà Minh hễ đánh là thua, chán nản lo sợ, mưu kế đã cùng, viện binh không còn, tình thế ngày một khốn quẫn, bèn sai người đưa thư xin hòa, mong được toàn quân trở về nước. Vua nói: "Câu đó đúng hợp ý ta. Vả lại, binh pháp không đánh mà khuất phục được quân của người là kế hay hơn hết." Bèn bằng lòng cho giảng hòa, hẹn ngày kíp gọi quân sĩ ở những thành cùng một lúc về tập hợp ở thành Đông Quan để cho về nước cả. Sai cận thần trao đổi với quân Minh, được cho phép họ được đi lại, mua và bán không khác gì dân thường. - Đại Việt Sử ký Toàn thư, Quyển X, Kỷ nhà Lê, mục Thái Cao Tổ Hoàng Đế, trang [25a] -
Bấy giờ bọn Thông ở trong thành đã quẫn bách lắm rồi, chỉ từ trông cây vào viện binh, thì viện binh lại bị ta đánh bại, cho nên vì thế phải giảng hòa, xin rút quân về nước. Khi ấy, những tướng sĩ và người nước ta, khổ vì bọn giặc tàn ngược đã lâu, rủ nhau cố xin với vua rằng giặc nhiều mánh khoé biến trá, phải dùng quân mà đánh thắng chúng, khuyên vua hãy giết chúng đi. Chỉ có Hành khiển Nguyễn Trãi tham mưu ở nơi màn trướng, đã xem thư bọc sáp của Thông gửi về nước nói rằng: "Chớ vì một góc đất đai nhỏ nhoi mà bao phen làm nhọc quân đi muôn dặm. Giả sử dùng tới số quân như lần đánh ban đầu, đã có được 6, 7, 8 viên đại tướng... như bọn Trương Phụ thì mới hoàn toàn có thể đánh được. Nhưng dẫu có đánh được cũng không thể nào giữ được" Nên Trãi biết rất rõ chỗ mạnh yếu của giặc, mới chủ trương hoà nghị. Vua nghe theo. - Đại Việt Sử ký Toàn thư, Quyển X, Kỷ nhà Lê, mục Thái Cao Tổ Hoàng Đế, trang [44b] -
Đoạn trích đầu tiên nằm ở trang [25a], đã cho tất cả chúng ta biết Lê Lợi đã có tâm thế chiêu dụ kẻ địch để tránh đổ máu không đáng có. Sang trang [44b], tức là thời điểm sau sự kiện đã xảy ra ở trang [25a], Nguyễn Trãi lại nói ra những lời với nội dung y như những gì Lê Lợi từng nói. Điều đấy chỉ đã cho tất cả chúng ta biết rằng Lê Lợi và Nguyễn Trãi có tư tưởng phù phù hợp với nhau, chứ chẳng hề đã cho tất cả chúng ta biết Nguyễn Trãi là người đưa ra ý tưởng nghị hoà cho Lê Lợi. Vậy phải lý giải ra sao về câu “Vua nghe theo”? Đặt vào trong văn cảnh, ta thấy rằng nếu chỉ một mình Lê Lợi chủ trương nghị hoà, trong khi những tướng sĩ lại đều muốn đánh thì dĩ nhiên là tâm thế chủ chiến sẽ áp đảo. Dùng quyền lực để đàn áp thì dĩ nhiên sẽ sinh ra sự bất mãn trong hàng ngũ quân đội, đo đó Lê Lợi mới phải mượn lời của nho sĩ như Nguyễn Trãi để giảm sút sự sự không tương đồng của những tướng lĩnh, định hướng họ thuận theo chủ trương nghị hoà của tớ.
Như vậy, hoàn toàn có thể thấy rằng dù không còn Nguyễn Trãi, việc chiêu dụ kẻ địch đầu hàng để tránh đổ máu vẫn sẽ ra mắt. Vậy còn lập luận chỉ có Nguyễn Trãi mới đủ trình để chiêu dụ kẻ địch thì sao? Ta lại cùng xem một vài trích dẫn khác:
Người Minh giữ thành Thị Cầu là Đường Bảo Trinh ra hàng. Sai viên chỉ huy họ Tăng đã đầu hàng, theo Nguyễn Trãi đi chiêu dụ thành Tam Giang. - Đại Việt Sử ký Toàn thư, Quyển X, Kỷ nhà Lê, mục Thái Cao Tổ Hoàng Đế -
Bấy giờ bọn Thông ở trong thành đã quẫn bách lắm rồi, chỉ từ trông cây vào viện binh, thì viện binh lại bị ta đánh bại, cho nên vì thế phải giảng hòa, xin rút quân về nước. - Đại Việt Sử ký Toàn thư, Quyển X, Kỷ nhà Lê, mục Thái Cao Tổ Hoàng Đế -
Quan quân ta vây thành Đông Đô rất gấp. Vương Thông bị cùng quẫn quá! Bèn gởi thư giảng hòa, xin cho được đem hết quân sĩ về Trung Hoa.
- Đại Việt Thông sử, Quyển I -
Có thể thấy rằng, quân Minh đã có chủ trương hàng từ trước, sau một loạt thất bại quân sự dẫn đến suy sụp ý chí chiến đấu. Với những kẻ đã có tâm thế muốn hàng, khi đó mới hoàn toàn có thể chiêu dụ. Do đó, chỉ việc là người hoàn toàn có thể ăn nói, biết chữ Hán là hoàn toàn có thể thực hiện việc làm đàm phán này. Và cũng theo những đoạn đã dẫn, Nguyễn Trãi không phải người duy nhất làm được điều này.
Như vậy, với tất cả những dẫn chứng đã nêu ở trên, ta hoàn toàn có thể rút ra kết luận rằng, Nguyễn Trãi có vai trò và đóng góp nhất định trong khởi nghĩa Lam Sơn, nhưng nó hoàn toàn không hề lớn lao như nhiều người lầm tưởng, và đa số cũng chỉ nằm ở mảng văn, không phải mảng võ. Thắng lợi mà quân Lam Sơn đạt được phần lớn vẫn phải là nhờ vào sức mạnh quân sự, mà việc đó thì tuyệt nhiên Nguyễn Trãi không hề có dự phần gì. Bằng chứng rõ nhất để đánh giá cho đóng góp của ông vào thắng lợi ở đầu cuối đó đó là việc ông được phong thưởng ra sao khi trận chiến tranh kết thúc. Theo Chức quan chí trong Lịch triều hiến chương loại chí của Phan Huy Chú, vào tháng 5/1429, Lê Thái Tổ đã phong tước cho những khai quốc công thần, gồm 9 bậc:
Tổng cộng, có 93 người được phong tước, và trong số đó, Nguyễn Trãi được phong là Á hầu, tức là đứng hàng thứ sáu. Điều này đã cho tất cả chúng ta biết, vai trò của Nguyễn Trãi cũng chỉ đứng ở vị trí đại khái như vậy, không thật thấp, nhưng cũng chẳng phải cao. Xét công lao không còn ai rõ bằng những người dân trực tiếp tham gia khởi nghĩa, và lấy việc phong thưởng của Nguyễn Trãi làm dẫn chứng, tưởng đã và đang đã cho tất cả chúng ta biết rõ ràng vai trò thực sự của ông rồi.
Tổng kết lại, tất cả chúng ta đương nhiên hoàn toàn có thể thấy rõ một sự thật: đóng góp của Nguyễn Trãi cho cuộc khởi nghĩa Lam Sơn đương nhiên là có. Tuy nhiên, nó không hề quá mức lớn lao và thần thánh như nhiều người vốn tưởng. Những đóng góp của Nguyễn Trãi hầu hết chỉ nằm ở mảng văn thư, và về sau có góp thêm phần chiêu dụ một số trong những thành địch, còn đâu tuyệt nhiên chẳng hề có đóng góp gì nhiều nhặn về mảng quân sự. Lâu nay, nhiều người cứ mải đề cao Nguyễn Trãi một cách quá mức mà tưởng như bỏ quên mất bao nhiêu nhân vật khác của khởi nghĩa Lam Sơn, điều này xem ra hơi bất công. Thực tế hoàn toàn khác xa với tiểu thuyết hay những câu truyện. Hoàn toàn không thể có chuyện một người đủ sức làm ra thành công cho tất cả một trận chiến. Thắng lợi của khởi nghĩa Lam Sơn là nhờ đóng góp của biết bao nhiêu nhân vật cùng hàng trăm vạn tướng sĩ không tên, và Nguyễn Trãi cũng chỉ góp một phần tương đối nhỏ trong đó mà thôi.
Cũng nên phải nói rõ rằng, nội dung bài viết này hoàn toàn không còn ý phủ nhận đóng góp của Nguyễn Trãi với khởi nghĩa Lam Sơn. Tác giả đơn thuần chỉ muốn chỉ rõ ra cho mọi người thấy những đóng góp của ông ở mảng nào và mức độ đến đâu mà thôi. Ghi nhận đóng góp của Nguyễn Trãi là vấn đề đúng, nhưng nâng tầm quá mức và thần thánh hóa con người ông, thì lại hoàn toàn chẳng nên chút nào.
Người viết: Nguyễn Quốc Hoàn; sửa đổi và biên tập và chỉnh lý: Hải Stark
- Đại Việt Sử ký Toàn thư
Post a Comment